อัตถะ แปลว่า ประโยชน์ การบำเพ็ญประโยชน์ ผลที่มุ่งหมาย หรือจุดหมาย แบ่งประเภทตามบุคคลที่จะได้รับประโยชน์ มี 3 ประเภท คือ
1. อัตตัตถะ
อัตตัตถะ ประโยชน์ตน คือประโยชน์ที่จะเกิดขึ้นแก่ตนเอง การสร้างประโยชน์แก่ตนเอง หรือประโยชน์ที่ต้องสร้างขึ้นมาด้วยตนเอง คนอื่นสร้างให้ไม่ได้ เช่น การรักษาศีลให้บริบูรณ์เพื่อความบริสุทธิ์เฉพาะตน การเจริญภาวนาเพื่อเป้าหมายสูงสุดคือพระนิพพาน เป็นต้น ซึ่งเป็นประโยชน์ที่เราต้องสร้างด้วยตนเอง คนอื่นสร้างให้เราไม่ได้ และแม้แต่ตัวเราเองก็สร้างให้คนอื่นไม่ได้
2. ปรัตถะ
ปรัตถะ ประโยชน์ผู้อื่น คือประโยชน์ที่ทำเพื่อผู้อื่น การบำเพ็ญประโยชน์เพื่อสงเคราะห์ผู้อื่น เช่น การช่วยเหลือกิจการของผู้อื่นให้สำเร็จ การเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่แบ่งปันสิ่งของแก่ผู้อื่นโดยมุ่งการสงเคราะห์ การแนะนำความรู้หรือถ่ายทอดหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าแก่ผู้อื่น เป็นต้น
3. อุภยัตถะ
อุภยัตถะ ประโยชน์ทั้งสองฝ่าย หมายเอาประโยชน์ที่เกิดขึ้นแก่ทั้งตนเองและผู้อื่น มุ่งถึงการอยู่ร่วมกันในสังคม บุคคลจะมุ่งแต่ประโยชน์ของตนเองอย่างเดียวไม่ได้ การบำเพ็ญประโยชน์เพื่อผู้อื่นหรือส่วนรวมก็เป็นสิ่งจำเป็นที่หลีกเลี่ยงไม่ได้เช่นกัน เพราะมนุษย์เป็นสัตว์สังคม ต้องอยู่ร่วมกับผู้อื่น การอยู่ร่วมกันในสังคม ควรช่วยเหลือแบ่งปันกัน อนุเคราะห์สงเคราะห์กัน คือสร้างประโยชน์ส่วนตัวด้วย สร้างประโยชน์ส่วนรวมด้วย จึงจะอยู่ด้วยกันได้อย่างสงบสุข
