ผู้มีปัญญา พึงรักษาจิตที่เห็นได้ยากนัก ละเอียดนัก มักตกไปในอารมณ์ที่น่าใคร่ (เพราะว่า) จิตที่คุ้มครองแล้ว นำสุขมาให้

สุทุทฺทสํ สุนิปุ…

คนใดมีจิตไม่ท้อถอย มีใจไม่หดหู่ บำเพ็ญกุศลธรรมเพื่อบรรลุธรรมที่เกษมจากโยคะ พึงบรรลุธรรมเป็นที่สิ้นสังโยชน์ทั้งปวงได้

โย อลีเนน จิตฺเต…

ภิกษุเพ่งพินิจ มีจิตหลุดพ้น รู้ความเกิดและความเสื่อมแห่งโลกแล้ว มีใจดี ไม่ถูกกิเลสอาศัย มีธรรมนั้นเป็นอานิสงส์ พึงหวังความบริสุทธิ์แห่งใจได้

ภิกฺขุ สิยา ฌายิ…

ผู้ใดทำกรรมชั่ว ล่อลวงเอาทรัพย์สมบัติพี่น้องพ่อแม่ ผู้นั้น มีจิตชั่วร้าย ย่อมไม่มีความเจริญ แม้เทวดาก็ไม่บูชาเขา

ปทุฏฺฐจิตฺตสฺส น…

การฝึกจิตที่ข่มยาก ที่เบา มักตกไปในอารมณ์ที่น่าใคร่ เป็นความดี (เพราะว่า) จิตที่ฝึกดีแล้ว นำสุขมาให้

ทุนฺนิคฺคหสฺส ลห…

ผู้ถูกตัณหาครอบงำ ถูกศีลพรตผูกมัด ประพฤติตบะอันเศร้าหมองตั้งร้อยปี จิตของเขาก็หลุดพ้นด้วยดีไม่ได้ เขามีตนเลว จะถึงฝั่งไม่ได้

ตณฺหาธิปนฺนา วตฺ…

โลกถูกจิตนำไป ถูกจิตชักไป สัตว์ทั้งปวงไปสู่อำนาจแห่งจิตอย่างเดียว

จิตฺเตน นียตี โล…

บุคคลรู้กายนี้ที่เปรียบด้วยหม้อ กั้นจิตที่เปรียบด้วยเมืองนี้แล้ว พึงรบมารด้วยอาวุธคือปัญญา และพึงรักษาแนวที่ชนะไว้ ไม่พึง ยับยั้งอยู่

กุมฺภูปมํ กายมิม…

จิตของท่านย่อมเดือดร้อนเพราะเข้าใจผิด ท่านจงเว้นเครื่องหมายที่สวยงามประกอบด้วยความรัก

สญฺญาย วิปรีเยสา…

ผู้มีจิตอันไม่ชุ่มด้วยราคะ มีใจอันโทสะไม่กระทบแล้ว มีบุญและบาปอันละได้แล้ว ตื่นอยู่ ย่อมไม่มีภัย

อนวสฺสุตจิตฺตสฺส…

ภูเขาหินแท่งทึบ ไม่สั่นสะเทือนเพราะลม ฉันใด บัณฑิตย่อมไม่หวั่นไหว ในนินทาและสรรเสริญ ฉันนั้น

เสโล ยถา เอกฆโน……

จิตนี้ถูกยกขึ้นจากอาลัยคือกามคุณ เพื่อละที่ตั้งแห่งมาร ย่อมดิ้นรนเหมือนปลาถูกจับขึ้นจากน้ำโยนไปบนบกฉะนั้น

วาริโชว ถเล ขิตฺ…

ผู้ใด มักหวาดสะดุ้งต่อเสียง เหมือนเนื้อทรายในป่า ท่านเรียกผู้นั้นว่า มีจิตเบา พรตของเขาย่อมไม่สำเร็จ

โย จ สทฺทปฺปริตฺ…

ฝนย่อมรั่วรดเรือนที่มุงไม่ดี ฉันใด ราคะย่อมรั่วรดจิตที่ไม่ได้อบรม ฉันนั้น

ยถา อคารํ ทุจฺฉน…

คนมีปัญญา ทำจิตที่ดิ้นรน กวัดแกว่ง รักษายาก ห้ามยาก ให้ตรงได้ เหมือนช่างศรทำลูกศรให้ตรงฉะนั้น

ผนฺทนํ จปลํ จิตฺ…

มารดาบิดา หรือญาติเหล่าอื่น ไม่พึงทำเหตุนั้นให้ได้ ส่วนจิตที่ตั้งไว้ดีแล้ว พึงทำเขาให้ดีกว่านั้น

น ตํ มาตา ปิตา ก…

ผู้ใด จักสำรวมจิตที่ไปไกล เที่ยวไปดวงเดียว ไม่มีรูปร่าง มีถ้ำ (คือกาย) เป็นที่อาศัย ผู้นั้น จักพ้นจากเครื่องผูกของมารได้

ทูรงฺคมํ เอกจรํ……

โจรกับโจร หรือไพรีกับไพรี พึงทำความพินาศให้แก่กัน ส่วนจิตที่ตั้งไว้ผิด พึงทำเขาให้เสียหายยิ่งกว่านั้น

ทิโส ทิสํ ยนฺตํ …

สติกำหนดลมหายใจเข้าออก อันผู้ใดอบรมบริบูรณ์ดีแล้ว ทั้งกายทั้งจิตของผู้นั้นก็ไม่หวั่นไหว

อานาปานสฺสติ ยสฺ…

สติกำหนดลมหายใจเข้าออก อันผู้ใดไม่อบรมให้บริบูรณ์ ทั้งกายทั้งจิตของผู้นั้นก็หวั่นไหว

อานาปานสฺสติ ยสฺ…

จิตเกื้อกูลที่อบรมบริบูรณ์ดีแล้ว เป็นจิตหาประมาณมิได้ กรรมใดที่ทำแล้วพอประมาณ กรรมนั้น จักไม่เหลือในจิตนั้น

อปฺปมาณํ หิตํ จิ…

เมื่อมีจิตไม่มั่นคง ไม่รู้พระสัทธรรม มีความเลื่อมใสเลื่อนลอย ปัญญาย่อมไม่บริบูรณ์

อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺส…

สพฺพรสํ ธมฺมรโส ชินาติ “รสแห่งธรรม ชนะรสทั้งปวง”

สพฺพรสํ ธมฺมรโส …

ยโต ยโต จ ปาปกํ ตโต ตโต มโน นิวารเย “ก็บาปเกิดจากอารมณ์ใด ๆ พึงห้ามใจจากอารมณ์นั้น ๆ เสีย”

ยโต ยโต จ ปาปกํ …

จิตฺตํ รกฺเขถ เมธาวี “ผู้มีปัญญาพึงรักษาจิต”

จิตฺตํ รกฺเขถ เม…

สจิตฺตมนุรกฺขถ “จงตามรักษาจิตของตนไว้”

สจิตฺตมนุรกฺขถ. …

เตลปตฺตํ ยถา ปริหเรยฺย เอวํ สจิตฺตมนุรกฺเข “พึงรักษาจิตของตน เหมือนคนประคองบาตรเต็มด้วยน้ำมัน”

เตลปตฺตํ ยถา ปริ…

สจิตฺตปริยายกุสลา ภเวยฺยุํ “พึงเป็นผู้ฉลาดในกระบวนจิตของตน”

สจิตฺตปริยายกุสล…

จิตฺตํ อตฺตโน อุชุกมกํสุ “คนฉลาด ได้ทำจิตของตนให้ซื่อตรง”

จิตฺตํ อตฺตโน อุ…

วิหญฺญตี จิตฺตวสานุวตฺตี “ผู้ประพฤติตามอำนาจจิต ย่อมลำบาก”

วิหญฺญตี จิตฺตวส…