อภิสังขาร คือ สภาพที่ปรุงแต่ง ธรรมมีเจตนาเป็นประธานอันปรุงแต่งผลแห่งการกระทำ หรือเจตนาที่เป็นตัวการในการกระทำ มี 3 ประการ คือ
1. ปุญญาภิสังขาร
ปุญญาภิสังขาร อภิสังขารที่เป็นบุญ หมายถึง สภาพที่ปรุงแต่งกรรมฝ่ายดี ได้แก่ กุศลเจตนาที่เป็นกามาวจรและรูปาวจร คือเจตนาที่ชักนำให้บุคคลกระทำกรรมดีทั้งหลาย มีการให้ทาน รักษาศีล เจริญภาวนา เป็นต้น อันเป็นเหตุให้เกิดในกามภพและรูปภพ
2. อปุญญาภิสังขาร
อปุญญาภิสังขาร อภิสังขารที่เป็นปฏิปักษ์ต่อบุญ สภาพที่ปรุงแต่งกรรมฝ่ายชั่ว ได้แก่ อกุศลเจตนาทั้งหลาย ที่ชักนำให้บุคคลกระทำกรรมชั่ว เช่น ฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ประพฤติผิดในกาม เป็นต้น ซึ่งเป็นสาเหตุให้ไปเกิดในอบายภูมิ
3. อเนญชาภิสังขาร
อเนญชาภิสังขาร หรือ อาเนญชาภิสังขาร อภิสังขารที่เป็นอเนญชา สภาพที่ปรุงแต่งภพอันมั่นคงไม่หวั่นไหว ได้แก่ กุศลเจตนาที่เป็นอรูปาวจร 4 หมายเอาภาวะจิตที่มั่นคงแน่วแน่ด้วยสมาธิแห่งจตุตถฌาน
