ผู้ใดรู้ธรรมของอสัตบุรุษและของสัตบุรุษ ทั้งภายในทั้งภายนอก มีเทวดาและมนุษย์บูชาในโลกทั้งปวง ผู้นั้นจึงล่วงข่ายคือเครื่องข้องได้ และเป็นมุนี

อสตญฺจ สตญฺจ ญตฺวา ธมฺมํ
อชฺฌตฺตํ พหิทฺธา จ สพฺพโลเก
เทวมนุสฺเสหิ จ ปูชิโต โย
โส สงฺคชาลมติจฺจ โส มุนิ.

[คำอ่าน]

อะ-สะ-ตัน-จะ, สะ-ตัน-จะ, ยัด-ตะ-วา, ทำ-มัง
อัด-ชัด-ตัง, พะ-หิด-ทา, จะ, สับ-พะ-โล-เก
เท-วะ-มะ-นุด-เส-หิ, จะ, ปู-ชิ-โต, โย
โส, สัง-คะ-ชา-ละ-มะ-ติด-จะ, โส, มุ-นิ

[คำแปล]

“ผู้ใดรู้ธรรมของอสัตบุรุษและของสัตบุรุษ ทั้งภายในทั้งภายนอก มีเทวดาและมนุษย์บูชาในโลกทั้งปวง ผู้นั้นจึงล่วงข่ายคือเครื่องข้องได้ และเป็นมุนี.”

(พุทฺธ) ขุ.สุ. 25/432, ขุ.มหา. 29/406.

บุคคลผู้เข้าใจธรรมของสัตบุรุษและอสัตบุรุษอย่างละเอียดลึกซึ้ง คือผู้ที่ได้ใช้ปัญญาในการพิจารณาสิ่งที่ดีและไม่ดี สิ่งที่ควรทำและไม่ควรทำในชีวิตประจำวัน การเข้าใจในธรรมทั้งสองนี้เปรียบเสมือนการมีเครื่องมือในการตัดสินใจในชีวิต ซึ่งเครื่องมือนี้ไม่ใช่เพียงแค่ความรู้ แต่เป็นปัญญาที่มาจากการฝึกฝน การปฏิบัติ และการสังเกตสิ่งต่างๆ ในชีวิตอย่างละเอียด การเข้าใจธรรมของสัตบุรุษเป็นการเรียนรู้ที่จะดำเนินชีวิตตามหลักธรรมที่ดีงาม มีศีลธรรมและความประพฤติที่ถูกต้อง ในขณะที่การเข้าใจธรรมของอสัตบุรุษเป็นการรู้จักและระวังป้องกันตนเองไม่ให้ตกหลุมพรางของกิเลส ความชั่ว และความลุ่มหลง

เมื่อบุคคลได้พัฒนาปัญญาและการพิจารณาธรรมทั้งสองแล้ว เขาย่อมสามารถดำเนินชีวิตไปตามทางของสัตบุรุษได้อย่างมั่นคง การดำเนินตามธรรมของสัตบุรุษคือการมีชีวิตที่เต็มไปด้วยความเมตตา ความเอื้อเฟื้อ ความอดทน และการดำรงตนอยู่ในศีลธรรม อันเป็นคุณธรรมที่เป็นรากฐานของการมีชีวิตที่สงบสุข ในทางกลับกัน การละเว้นธรรมของอสัตบุรุษก็เป็นการหลีกเลี่ยงความผิดพลาด การไม่ยึดติดในกิเลส และการไม่ตกเป็นเหยื่อของความลุ่มหลงทั้งหลาย

การดำเนินชีวิตเช่นนี้ย่อมทำให้บุคคลคนนั้นหลุดพ้นจากเครื่องข้องในโลก ที่หมายถึงกิเลสตัณหาที่ทำให้จิตใจของเราวุ่นวายและไม่สงบ การหลุดพ้นนี้เป็นเส้นทางสู่การเป็นมุนีผู้มีความประพฤติสงบระงับจากกิเลส ซึ่งเป็นสภาวะที่จิตใจมีความสงบสุขอย่างแท้จริง เป็นผู้ที่ไม่ถูกรบกวนโดยกิเลสและสิ่งล่อลวงในโลก

มุนีผู้ที่มีความสงบระงับจากกิเลส ย่อมได้รับการสักการะบูชาจากทั้งเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย เพราะความสงบและความบริสุทธิ์ของจิตใจของบุคคลผู้เป็นมุนีนั้นเป็นสิ่งที่ควรบูชา มนุษย์และเทวดาทั้งหลายย่อมรู้สึกเคารพและยกย่องในคุณธรรมที่สูงส่งของมุนีเช่นนี้.