ผู้ใดย่อมรีบในกาลที่ควรช้า และช้าในกาลที่ควรรีบ ผู้นั้นเป็นคนเขลา ย่อมถึงทุกข์เพราะการจัดทำโดยไม่แยบคาย
โย ทนฺธกาเล ตรติ ตรณีเย จ ทนฺธเย
อโยนิโส สํวิธาเนน พาโล ทุกฺขํ นิคจฺฉติ.
[คำอ่าน]
โย, ทัน-ทะ-กา-เล, ตะ-ระ-ติ ตะ-ระ-นี-เย, จะ, ทัน-ทะ-เย
อะ-โย-นิ-โส, สัง-วิ-ทา-เน-นะ พา-โล, ทุก-ขัง, นิ-คัด-ฉะ-ติ
[คำแปล]
“ผู้ใดย่อมรีบในกาลที่ควรช้า และช้าในกาลที่ควรรีบ ผู้นั้นเป็นคนเขลา ย่อมถึงทุกข์เพราะการจัดทำโดยไม่แยบคาย.”
(สมฺภูตเถร) ขุ.เถร. 26/313.
คนฉลาดเป็นผู้ที่มีปัญญารู้จักพิจารณาสถานการณ์ รู้จักแยกแยะว่าเวลาไหนควรเร่งรีบ เวลาไหนควรทำตัวปกติ เขาไม่ปล่อยให้ตนเองตกอยู่ในความประมาท และไม่วู่วามในเวลาที่ไม่มีเหตุจำเป็น ความสามารถในการจัดลำดับความสำคัญและความเร่งด่วนของแต่ละเรื่อง เป็นสิ่งที่ช่วยให้เขาดำเนินชีวิตและทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ในสถานการณ์ที่มีงานมากและมีกำหนดเวลาจำกัด คนฉลาดย่อมรีบเร่งลงมือทำโดยไม่รีรอ เขารู้ว่าเวลานั้นไม่ใช่เวลาผัดวันประกันพรุ่ง เพราะหากปล่อยไว้ก็จะสะสมงานมากขึ้น เกิดความเครียดหรือทำงานไม่ทัน ซึ่งจะส่งผลเสียทั้งต่อตนเองและผู้อื่น ดังนั้น เขาจึงเร่งทำงานให้เสร็จตามกำหนด พร้อมรักษาคุณภาพงานไว้ได้ด้วย
ในทางกลับกัน หากเกิดเหตุการณ์คับขัน เช่น เหตุร้าย หรืออุบัติเหตุ คนฉลาดจะรีบตัดสินใจและลงมือแก้ไขอย่างรวดเร็ว เพราะเขารู้ดีว่าเวลาคือสิ่งสำคัญในการรับมือกับเหตุฉุกเฉิน ความลังเลหรือความล่าช้าอาจนำไปสู่ความเสียหายที่รุนแรงกว่าเดิมได้
อย่างไรก็ตาม เมื่อไม่มีเหตุอันควรต้องรีบเร่ง เช่น เวลาปกติที่ชีวิตดำเนินไปอย่างเรียบง่าย คนฉลาดย่อมไม่รีบร้อนโดยไม่จำเป็น เขารักษาความสุขุม ความสงบ และความรอบคอบไว้ได้ ทำให้ชีวิตของเขาดำเนินไปอย่างราบรื่น ไม่เร่งรีบจนเกิดความเครียดโดยไม่จำเป็น
คนเช่นนี้จะสามารถวางแผนชีวิตและการทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพราะรู้จักใช้เวลาทุกช่วงให้เหมาะสม เขาไม่ทำอะไรล่าช้าเกินเหตุ และไม่เร่งเกินความจำเป็น ความพอดีนี้เองคือกุญแจที่ช่วยให้การดำเนินชีวิตของเขามีประสิทธิผล
ตรงข้ามกับคนที่ไม่รู้ว่าเวลาไหนควรรีบ เวลาไหนควรช้า เขาอาจทำพลาดในเรื่องสำคัญ เพราะไม่ได้จัดลำดับความสำคัญให้เหมาะสม บางคนในเวลาวิกฤตกลับเอื่อยเฉื่อย หรือในเวลาที่ควรผ่อนคลายกลับวุ่นวายเสียเอง ทำให้ทั้งงานก็เสีย สุขภาพจิตก็เสีย และเสียความน่าเชื่อถืออีกด้วย
การไม่รู้จักจังหวะชีวิตและไม่รู้เวลา ย่อมนำไปสู่ความล้มเหลวในการจัดการชีวิตอย่างมาก เพราะแม้จะมีความรู้ ความสามารถ แต่หากบริหารเวลาไม่เป็น งานก็อาจล้มเหลวได้ คนประเภทนี้จึงมักประสบความยากลำบากในชีวิตและการทำงาน เพราะขาดการตัดสินใจที่สอดคล้องกับสถานการณ์
ดังนั้น ผู้ปรารถนาความเจริญในชีวิต ควรฝึกตนให้รู้จักบริหารเวลาให้ดี รู้ว่าเมื่อใดควรเร่ง เมื่อใดควรผ่อน เมื่อใดควรพัก เมื่อใดควรลงมือ และเมื่อใดควรอดทนรอ การรู้จังหวะเวลาเหล่านี้จะช่วยให้เราทำทุกสิ่งได้อย่างมีประสิทธิภาพ ได้ผลดีทั้งต่อตนเองและผู้อื่นในระยะยาว.