ผู้ใดเป็นคนฉลาด แกล้วกล้า เป็นผู้ฟังมาก ทรงธรรม และประพฤติธรรมสมควรแก่ธรรม คนเช่นนั้นท่านเรียกว่า ยังหมู่ให้งดงาม

โย โหติ พฺยตฺโต จ วิสารโท จ
พหุสฺสุโต ธมฺมธโร จ โหติ
ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารี
ส ตาทิโส วุจฺจติ สงฺฆโสภโณ.

[คำอ่าน]

โย, โห-ติ, พะ-ยัด-โต, จะ, วิ-สา-ระ-โท, จะ
พะ-หุด-สุ-โต, ทำ-มะ-ทะ-โร, จะ, โห-ติ
ทำ-มัด-สะ, โห-ติ, อะ-นุ-ทำ-มะ-จา-รี
สะ, ตา-ทิ-โส, วุด-จะ-ติ, สัง-คะ-โส-พะ-โน

[คำแปล]

“ผู้ใดเป็นคนฉลาด แกล้วกล้า เป็นผู้ฟังมาก ทรงธรรม และประพฤติธรรมสมควรแก่ธรรม คนเช่นนั้นท่านเรียกว่า ยังหมู่ให้งดงาม.”

(พุทฺธ) องฺ.จตุกฺก. 21/10.

ในสังคมมนุษย์ การอยู่ร่วมกันย่อมมีทั้งความเห็นต่างและความหลากหลาย การที่หมู่คณะจะสงบเรียบร้อยงดงามได้นั้น ไม่ได้ขึ้นอยู่กับผู้นำเพียงอย่างเดียว แต่ยังขึ้นอยู่กับสมาชิกแต่ละคนที่รู้จักทำหน้าที่ของตนเองอย่างถูกต้องด้วย

พระพุทธศาสนากล่าวถึงบุคคลผู้หนึ่งซึ่งสามารถ “ยังหมู่ให้งดงาม” ได้ หมายถึงคนที่มีคุณสมบัติอันพึงประสงค์ สามารถเป็นเสาหลักให้แก่หมู่คณะ เกื้อกูลให้สังคมสงบร่มเย็นและเป็นที่พึ่งแก่กันและกัน

ผู้ใดเป็นคนฉลาด ย่อมสามารถพิจารณาสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างรอบคอบ ไม่ด่วนตัดสิน ไม่หลงเชื่อสิ่งที่ไม่สมควรเชื่อ ใช้เหตุผลนำทางชีวิต ความฉลาดเช่นนี้ทำให้ไม่ตกเป็นเหยื่อของอคติ และสามารถแก้ปัญหาให้แก่หมู่คณะได้อย่างเหมาะสม

นอกจากความฉลาดแล้ว ยังต้องเป็นผู้แกล้วกล้า คือมีความกล้าหาญในสิ่งที่ถูกต้อง กล้าที่จะยืนหยัดในธรรม ไม่หวั่นไหวต่อคำครหา ไม่หวาดกลัวต่ออุปสรรค พร้อมที่จะทำสิ่งที่สมควรเพื่อประโยชน์แก่ตนและผู้อื่น

อีกคุณสมบัติที่สำคัญคือ “เป็นผู้ฟังมาก” หมายถึงผู้ที่ได้ยินได้ฟังมามาก คือมีความรู้และประสบการณ์มาก รู้จักเรียนรู้ ใฝ่หาความรู้ และไม่ยึดติดอยู่เพียงความเห็นของตนเอง การฟังมากย่อมนำไปสู่การมีปัญญามาก สามารถรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่นและนำมาปรับใช้ได้อย่างเหมาะสม

อีกคุณสมบัติหนั่งคือเป็น “ผู้ทรงธรรม” คือมีความรู้ความเข้าใจในหลักธรรม ไม่ใช่แค่เพียงฟังมาหรือท่องจำมา แต่สามารถซึมซับหลักธรรมไว้ในใจ เข้าใจความจริงของชีวิตและธรรมชาติ เห็นตามเหตุปัจจัย ไม่หลงยึดในสิ่งผิด

การทรงธรรมเพียงอย่างเดียวไม่พอ หากไม่ลงมือปฏิบัติจริงก็ไม่เกิดผล จึงต้องเป็น “ผู้ประพฤติธรรมสมควรแก่ธรรม” คือปฏิบัติตามหลักธรรมที่ตนเองเข้าใจ ไม่ว่าจะเป็นการรักษาศีล เจริญสติ ภาวนา หรือการประพฤติเมตตากรุณาในชีวิตประจำวัน

เมื่อบุคคลใดมีทั้งความฉลาด ความกล้าหาญ การฟังมาก ทรงธรรม และการปฏิบัติธรรมครบถ้วน ย่อมเป็นผู้สมบูรณ์พร้อมที่จะยังหมู่ให้งดงาม คือทำให้หมู่คณะสงบสุข สังคมอยู่ร่วมกันอย่างร่มเย็น

บุคคลเช่นนี้จะเป็นเสมือนต้นแบบของสังคม ทำให้ผู้อื่นเห็นคุณค่าและอยากเอาอย่าง การกระทำของเขาย่อมนำไปสู่การสร้างแรงบันดาลใจแก่คนรอบข้าง ส่งเสริมให้หมู่คณะดำรงอยู่ด้วยความเจริญงอกงามทั้งทางโลกและทางธรรม

ดังนั้น ผู้ใดที่มีคุณสมบัติเช่นนี้ คือ ฉลาด แกล้วกล้า ฟังมามาก ทรงธรรม และประพฤติธรรมสมควรแก่ธรรม บุคคลนั้นแหละคือผู้ที่ท่านเรียกว่า “ยังหมู่ให้งดงาม” เพราะเป็นกำลังสำคัญที่ทำให้สังคมสงบสุขและงดงามได้อย่างแท้จริง.