ผู้ไม่สันโดษด้วยภริยาของตน ย่อมซุกซนในหญิงแพศยา และประทุษร้ายในภรรยาของคนอื่น นั่นเป็นเหตุแห่งความเสื่อม
เสหิ ทาเรหิ อสนฺตุฏฺโฐ เวสิยาสุ ปทุสฺสติ
ทุสฺสติ ปรทาเรสุ ตํ ปราภวโต มุขํ.
[คำอ่าน]
เส-หิ, ทา-เร-หิ, อะ-สัน-ตุด-โถ เว-สิ-ยา-สุ, ปะ-ทุด-สะ-ติ
ทุด-สะ-ติ, ปะ-ระ-ทา-เร-สุ ตัง, ปะ-รา-พะ-วะ-โต, มุ-ขัง
[คำแปล]
“ผู้ไม่สันโดษด้วยภริยาของตน ย่อมซุกซนในหญิงแพศยา และประทุษร้ายในภรรยาของคนอื่น นั่นเป็นเหตุแห่งความเสื่อม.”
(พุทฺธ) ขุ.ส. 25/348.
คำว่า สันโดษ หมายถึง ความพอใจในสิ่งที่ตนมีอยู่ รู้จักพอ รู้จักประมาณ เมื่อบุคคลใดมีความสันโดษในคู่ครองของตน ย่อมอยู่กันด้วยความสุข สงบ และมั่นคง แต่ถ้าขาดความสันโดษ ย่อมเป็นบ่อเกิดแห่งปัญหาและความเสื่อมในชีวิต
ผู้ที่ไม่สันโดษด้วยภริยาของตน มักมีใจเร่าร้อน หลงใหลไปตามกิเลส หลงไปตามความใคร่ ไม่รู้จักพอใจในคู่ครองที่มีอยู่แล้ว จึงเริ่มมองหาความสัมพันธ์กับหญิงแพศยาเพื่อสนองตัณหาชั่วคราว
การเสพสุขกับหญิงแพศยา แม้จะได้ความพอใจชั่วคราว แต่สิ่งที่ตามมาคือความเสื่อมเสียทั้งกาย วาจา ใจ และทรัพย์สิน สุขเพียงชั่วขณะ กลับกลายเป็นทุกข์ยาวนาน ทำลายทั้งชื่อเสียงและเกียรติยศ
ยิ่งไปกว่านั้น ผู้ไม่สันโดษยังอาจก้าวล่วงไปประทุษร้ายภรรยาของผู้อื่น คือไปเป็นชู้กับภรรยาของผู้อื่น ซึ่งถือเป็นบาปกรรมหนัก เพราะไม่เพียงทำลายชีวิตคู่ของตน แต่ยังทำลายครอบครัวของผู้อื่นด้วย ก่อให้เกิดความแตกแยก บาดหมาง และเวรกรรมที่ยากจะลบล้าง
พุทธศาสนาสอนว่า การประพฤติผิดในกาม เป็นหนึ่งในอบายมุข หรือทางแห่งความเสื่อม ผู้ที่ปล่อยใจให้ประพฤติเช่นนี้ ย่อมไม่อาจเจริญก้าวหน้าได้ ทั้งในทางโลกและทางธรรม เพราะชีวิตเต็มไปด้วยความวุ่นวายและความผิดพลาด
ครอบครัวที่มีความซื่อสัตย์ต่อกัน ย่อมเป็นฐานรากที่มั่นคง แต่หากคู่ครองไม่สันโดษ ไม่พอใจในคู่ครองของตน ก็จะสั่นคลอนความไว้วางใจ ทำลายความรักและความผูกพัน จนในที่สุดครอบครัวก็แตกสลาย
ในทางสังคม คนที่ประพฤติไม่สันโดษด้วยภรรยาสามีของตน ย่อมถูกมองด้วยสายตาดูแคลน ขาดความน่าเชื่อถือ ไม่ได้รับความเคารพนับถือจากผู้อื่น และสูญเสียชื่อเสียงเกียรติยศที่สะสมมาแต่เดิม เพียงเพราะปล่อยใจให้หลงอยู่ในกิเลสตัณหา
ในทางธรรม ผู้ไม่สันโดษในภรรยาสามีของตน ย่อมก่อกรรมทางกาย วาจา ใจ ทำให้จิตเศร้าหมอง ไม่สามารถเจริญสมาธิภาวนาได้อย่างมั่นคง เพราะใจมัวแต่ฟุ้งซ่านไปตามกิเลส และหมกมุ่นอยู่กับความใคร่
ในทางกลับกัน ผู้ที่มีสันโดษในคู่ครองของตน ย่อมเป็นผู้รักษาศีล ประพฤติอยู่ในธรรม ชีวิตครอบครัวก็จะเต็มไปด้วยความสุข สงบ และความเจริญงอกงาม ทั้งยังได้รับการเคารพและไว้วางใจจากคนรอบข้าง
ดังนั้น ความไม่สันโดษด้วยภริยาของตน จนซุกซนในหญิงแพศยา หรือประทุษร้ายในภรรยาของผู้อื่น ย่อมเป็นเหตุแห่งความเสื่อมทั้งปวง ทั้งในทางโลกและทางธรรม ผู้มีปัญญาจึงควรรู้จักพอใจในคู่ครองของตน และดำเนินชีวิตด้วยความซื่อสัตย์สุจริต.