
ธรรม 2 ประการ
ธรรม คือ สภาวะหรือปรากฏารณ์ที่มีอยู่จริงตามธรรมชาติ เมื่อกำหนดด้วยความแตกต่างของธรรมที่ถูกปรุงแต่งและไม่ถูกปรุงแต่ง แบ่งเป็น 2 ประการ คือ
1. สังขตธรรม
สังขตธรรม แปลว่า ธรรมอันปัจจัยปรุงแต่ง หรือสิ่งที่ถูกปัจจัยปรุงแต่ง หมายเอาขันธ์ 5 ทั้งหมด คือทุกอย่างที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม ทั้งดี ทั้งชั่ว ทั้งที่เป็นกลาง ๆ ยกเว้นพระนิพพาน เพราะสิ่งทั้งหมดนั้นล้วนเป็นไปตามเงื่อนไขของปัจจัย มีความเกิดขึ้นในเบื้องต้น เปลี่ยนแปลงไปในท่ามกลาง และแตกสลายไปในที่สุด
สังขตลักษณะ หรือ เครื่องหมายที่ทำให้กำหนดรู้ได้ว่าเป็นสังขตธรรม มี 3 อย่าง คือ
- ความเกิดปรากฏ คือ มีความเกิด
- ความแตกดับปรากฏ คือ มีการแตกสลายไป
- เมื่อดำรงอยู่ ความผันแปรเปลี่ยนแปลงย่อมปรากฏ
2. อสังขตธรรม
อสังขตธรรม แปลว่า ธรรมอันปัจจัยไม่ได้ปรุงแต่ง หรือ สภาวะที่ไม่ถูกปรุงแต่ง ได้แก่ พระนิพพาน เพราะไม่ได้เกิดจากปัจจัยปรุงแต่ง ไม่ได้เป็นไปตามเงื่อนไขของปัจจัย
อสังขตลักษณะ หรือ เครื่องหมายที่ทำให้กำหนดรู้ได้ว่าเป็นอสังขตธรรม มี 3 อย่าง คือ
- ความเกิดไม่ปรากฏ
- ความแตกดับไม่ปรากฏ
- เมื่อดำรงอยู่ ความผันแปรเปลี่ยนแปลงไม่ปรากฏ
- ธรรมมีอุปการะมาก 2 ประการ
- ธรรมอันทำให้งาม 2 ประการ
- อริยบุคคล 2 ประเภท
- กาม 2 อย่าง
- เทศนา 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- เทศนา 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 3)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 4)
- สมาธิ 2 ประการ
- สุข 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- สุข 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ทุกข์ 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ทุกข์ 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ทาน 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ทาน 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ปธาน 2 ประการ
- ภาวนา 2 ประการ
- เวปุลละ 2 ประการ
- สัจจะ 2 ประการ
- พระอรหันต์ 2 ประเภท
- อุปัญญาตธรรม 2 ประการ
- ธรรมคุ้มครองโลก 2 ประการ
- สัทธา (ศรัทธา) 2 ประการ
- บุคคลหาได้ยาก 2 ประเภท
- กรรมฐาน 2 ประเภท
- ทิฏฐิ 2 ประการ
- นิพพาน 2 ประการ
- บูชา 2 ประการ
- ปฏิสันถาร 2 ประการ
- ปริเยสนา 2 ประการ
- ปาพจน์ 2 ประการ
- รูป 2 ประการ
- วิมุตติ 2 ประการ
- สังขาร 2 ประการ
- สุทธิ 2 ประการ
- กรรม 2 ประการ
- อันตา 2 ประการ
- ธุระ 2 ประการ
- บัญญัติ 2 ประการ
- ปัจจัยให้เกิดสัมมาทิฏฐิ 2 ประการ
- ฤทธิ์ 2 ประการ
- สังคหะ 2 ประการ
- ศาสนา 2 ประการ
- อัตถะ 2 ประการ
- เวทนา 2 ประการ
- ฌาน 2 ประเภท
- ฌาน 2 ประการ