ผู้เลี้ยงโค ย่อมต้อนฝูงโคไปสู่ที่หากินด้วยไม้พลอง ฉันใด ความแก่และความตาย ย่อมต้อนอายุของสัตว์มีชีวิตไป ฉันนั้น
ยถา ทณฺเฑน โคปาโล คาโว ปาเชติ โคจรํ
เอวํ ชรา จ มจฺจุ จ อายุํ ปาเชนฺติ ปาณินํ.
[คำอ่าน]
ยะ-ถา, ทัน-เท-นะ, โค-ปา-โล…..คา-โว, ปา-เช-ติ, โค-จะ-รัง
เอ-วัง, ชะ-รา, จะ, มัด-จุ, จะ…..อา-ยุง, ปา-เชน-ติ, ปา-นิ-นัง
[คำแปล]
“ผู้เลี้ยงโค ย่อมต้อนฝูงโคไปสู่ที่หากินด้วยไม้พลอง ฉันใด ความแก่และความตาย ย่อมต้อนอายุของสัตว์มีชีวิตไป ฉันนั้น.”
(พุทฺธ) ขุ.ธ. 25/33.
คนเลี้ยงโคย่อมใช้ไม้พลองเป็นเครื่องมือในการต้อนฝูงโคที่ตนเลี้ยงไปสู่ที่หากิน เพื่อให้โคเหล่านั้นได้กินหญ้าและเจริญเติบโตต่อไป เมื่อถึงเวลาที่ต้องกลับเข้าคอก คนเลี้ยงโคก็จะใช้ไม้พลองอันเดิมต้อนฝูงโคเหล่านั้นกลับเข้าคอก ถ้าโคตัวใดดื้อไม่ยอมเดินไปตามทิศทางที่กำหนด คนเลี้ยงโคก็จะใช้ไม้พลองตี เพื่อบังคับให้โคตัวนั้นเดินไปตามทิศทางที่กำหนด
ความแก่และความตายก็เปรียบเสมือนกับคนเลี้ยงโคที่คอยต้อนอายุของคนและสัตว์ทั้งหลายไปในทิศทางตามที่ธรรมชาติกำหนดไว้ ทุกชีวิตที่เกิดขึ้นมาแล้ว ย่อมต้องบ่ายหน้าไปตามทิศทางที่ธรรมชาติกำหนดไว้นั่นก็คือความแก่และความตาย ไม่มีใครสามารถเดินออกนอกเส้นทางนี้ได้
เมื่อเราใช้ปัญญาพิจารณาด้วยความรอบคอบ เราจะเข้าใจได้ว่าทุกชีวิตที่เกิดขึ้นมาแล้ว ล้วนบ่ายหน้าสู่ความแก่และความตาย ทุกชีวิตย่อมแก่ขึ้นทุกวัน ร่างกายเสื่อมโทรมลงทุกวัน และสุดท้ายก็เข้าสู่ความตายกันทุกคน
ชีวิตของคนเรานั้นจะมีคุณค่ามากน้อยแค่ไหน ขึ้นอยู่กับการกระทำในช่วงเวลาที่ยังมีชีวิตอยู่ ว่าเราจะใช้ชีวิตให้เกิดประโยชน์ได้มากน้อยแค่ไหน คนบางคนใช้ชีวิตไปตามอำเภอใจ ไม่คำนึงถึงผิดชอบชั่วดี ทำบาปทำกรรมต่าง ๆ นานาโดยไม่ใส่ใจถึงความเดือดร้อนของผู้อื่น เช่นนี้ชีวิตของเขาย่อมไร้คุณค่า เป็นชีวิตที่สร้างแต่ความเดือดร้อนและความฉิบหายให้แก่ตนเองและผู้อื่น
บุคคลบางคนใช้ชีวิตในทุกช่วงเวลาเพื่อสร้างคุณงามความดี สร้างประโยชน์แก่ตนเองและสังคม ชีวิตของบุคคลเช่นนี้ย่อมเป็นชีวิตที่มีคุณค่าและเต็มไปด้วยประโยชน์ เขาย่อมประสบประโยชน์สุขทั้งในโลกนี้และโลกหน้า
เมื่อเรารู้อยู่แล้วว่าเราเกิดขึ้นมาแล้วต้องบ่ายหน้าสู่ความแก่และความตาย จึงเป็นการที่ดีกว่าหากเราจะใช้ชีวิตทุกวินาทีของเราเพื่อการสร้างสรรค์สิ่งที่ดีงาม บำเพ็ญบุญกุศลและสร้างประโยชน์สุขให้แก่ตนเองและสังคม หากทำได้ดังนี้ชีวิตของเราย่อมไม่เปล่าประโยชน์อย่างแน่นอน.