คนใดหยิ่งเพราะชาติ หยิ่งเพราะทรัพย์ ยิ่งเพราะสกุล ย่อมดูหมิ่นญาติของตน ข้อนั้นเป็นเหตุแห่งความเสื่อมของคนนั้น
ชาติถทฺโธ ธนถทฺโธ โคตฺตถทฺโธ จ โย นโร
สญฺญาตึ อติมญฺเญติ ตํ ปราภวโต มุขํ.
[คำอ่าน]
ชา-ติ-ถัด-โท, ทะ-นะ-ถัด-โท โคด-ตะ-ถัด-โท, จะ, โย, นะ-โร
สัน-ยา-ติง, อะ-ติ-มัน-ยะ-ติ ตัง, ปะ-รา-พะ-วะ-โต, มุ-ขัง
[คำแปล]
“คนใดหยิ่งเพราะชาติ หยิ่งเพราะทรัพย์ ยิ่งเพราะสกุล ย่อมดูหมิ่นญาติของตน ข้อนั้นเป็นเหตุแห่งความเสื่อมของคนนั้น.”
(พุทฺธ) ขุ.สุ. 25/347.
ความถือตัวถือตนว่าเหนือกว่าผู้อื่น เพราะชาติกำเนิด เพราะทรัพย์สมบัติ หรือเพราะตระกูลอันสูงส่งนั้น ย่อมนำมาซึ่งความหลงผิด ผู้ที่มีทิฏฐิมานะเช่นนี้มักดูหมิ่นคนรอบข้าง รวมถึงญาติพี่น้องของตนด้วย โดยเข้าใจผิดว่าตนดีกว่า สูงกว่าหรือเลอเลิศกว่าคนอื่น นี่คือรากเหง้าของความเสื่อมทั้งปวง เพราะความยโสโอหังปิดกั้นปัญญาและทำลายความสัมพันธ์อันดีในครอบครัวและสังคม
คนที่ถือชาติกำเนิดหรือฐานะเป็นเครื่องวัดคุณค่าของคน ย่อมไม่อาจมองเห็นคุณงามความดีของผู้อื่นได้เลย เขาจะยึดติดอยู่แต่เปลือกนอก ลืมไปว่าความดีที่แท้จริงไม่ได้อยู่ที่ชาติตระกูลหรือทรัพย์สิน แต่อยู่ที่การกระทำ ความคิด และเจตนาของแต่ละคน เมื่อเขาดูหมิ่นญาติของตน ย่อมเป็นการบั่นทอนเกียรติและศักดิ์ศรีของตนเองด้วย
ในสังคม ผู้ที่ยึดถือความเย่อหยิ่งถือตัวมากเกินไป ย่อมไม่อาจได้รับการยอมรับอย่างแท้จริงจากผู้อื่น คนรอบข้างอาจจำใจต้องยอมรับเพราะฐานะหรืออำนาจ แต่ไม่อาจยอมรับด้วยความเคารพจากใจจริง ความสัมพันธ์กับคนรอบข้างของเขาจึงเต็มไปด้วยความอึดอัด ไม่จริงใจ และห่างเหิน ความเหงาและความว้าเหว่จึงเกิดขึ้น แม้อยู่ในท่ามกลางผู้คน
และยิ่งเมื่อวันเวลาผ่านไป สภาพความเป็นอยู่ย่อมเปลี่ยนแปลง ทรัพย์สมบัติอาจสูญสิ้น ฐานะอาจตกต่ำ ตระกูลอาจเสื่อมสลาย หากวันนั้นมาถึง ผู้ที่เคยถูกดูแคลนหรือถูกดูหมิ่น อาจไม่ยื่นมือช่วยเหลือ ด้วยความเจ็บช้ำจากอดีต ผู้ที่เคยถือตัวถือตนจึงกลายเป็นผู้ไร้ที่พึ่งในยามตกอับ
ด้วยเหตุนี้ การถ่อมตน รู้จักให้เกียรติญาติพี่น้อง และไม่ดูแคลนผู้ใด จึงเป็นคุณธรรมสำคัญที่จะนำไปสู่ความมั่นคงในชีวิต เมื่อเรามองเห็นคุณค่าของคนจากความดีที่เขาสร้าง ไม่ใช่จากเปลือกนอก เราจะสามารถอยู่ร่วมกับผู้คนในสังคมได้อย่างสงบสุข
ญาติพี่น้องคือสายใยแห่งชีวิตที่เชื่อมโยงเรากับรากเหง้าแห่งความเป็นมนุษย์ การดูหมิ่นญาติตนเองไม่เพียงเป็นการทำลายความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างเครือญาติเท่านั้น แต่ยังทำลายตัวตนของตนเองโดยไม่รู้ตัว ดังนั้น ไม่ว่าจะมีชาติกำเนิด ฐานะ หรือตระกูลเช่นไร เราควรภาคภูมิใจในญาติของตน และให้เกียรติพวกเขาอย่างเหมาะสมเสมอ.