คนฉลาด ไม่ฟุ้งซ่าน ไม่คลอนแคลน มีปัญญา สำรวมอินทรีย์ มีมิตรดี พึงทำที่สุดทุกข์ได้
อนุทฺธโต อจปโล นิปโก สํวุตินฺทฺริโย
กลฺยาณมิตฺโต เมธาวี ทุกฺขสฺสนฺตกโร สิยา.
[คำอ่าน]
อะ-นุด-ทะ-โต, อะ-จะ-ปะ-โล นิ-ปะ-โก, สัง-วุ-ติน-ทริ-โย
กัน-ละ-ยา-นะ-มิด-โต, เม-ทา-วี ทุก-ขัด-สัน-ตะ-กะ-โร, สิ-ยา
[คำแปล]
“คนฉลาด ไม่ฟุ้งซ่าน ไม่คลอนแคลน มีปัญญา สำรวมอินทรีย์ มีมิตรดี พึงทำที่สุดทุกข์ได้.”
(อญฺญาโกณฺฑญฺญเถร) ขุ.เถร. 26/366.
คนฉลาดคือบุคคลที่มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องต่างๆ อย่างลึกซึ้งและรอบคอบ พวกเขาสามารถมองเห็นสถานการณ์ได้ชัดเจนและไม่ปล่อยให้ความรู้สึกหรืออารมณ์ส่วนตัวมามีอิทธิพลในการตัดสินใจ คนฉลาดมักจะมีการวิเคราะห์ปัญหาอย่างเป็นระบบและสามารถหาทางออกที่ดีที่สุดได้ ซึ่งทำให้พวกเขาสามารถรับมือกับสถานการณ์ที่ยากลำบากได้อย่างมีประสิทธิภาพ การมีปัญญานี้ไม่ได้หมายถึงการมีความรู้ในทางวิชาการเท่านั้น แต่ยังครอบคลุมถึงความเข้าใจในธรรมชาติของชีวิตและความสามารถในการใช้ชีวิตอย่างสมดุลด้วย
นอกจากนี้ การไม่ฟุ้งซ่านและไม่คลอนแคลนยังเป็นคุณสมบัติที่สำคัญของคนฉลาด คนที่ไม่ฟุ้งซ่านคือคนที่สามารถควบคุมจิตใจของตนเองได้ดี ไม่ปล่อยให้ความคิดที่ไม่เกี่ยวข้องหรือสิ่งที่ก่อให้เกิดความไม่สงบในจิตใจเข้ามามีอิทธิพลต่อการตัดสินใจในเรื่องต่าง ๆ คนเหล่านี้จะมีสมาธิในการทำงานหรือทำกิจกรรมต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ การไม่คลอนแคลนหมายถึงการมีจิตใจที่มั่นคง ไม่ถูกกระทบจากเหตุการณ์รอบตัวหรือการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว คนที่มีจิตใจมั่นคงนี้จะมีความเชื่อมั่นในตนเองและสามารถตัดสินใจได้อย่างแน่วแน่
การสำรวมอินทรีย์คือการควบคุมและจัดการกับความรู้สึกและความต้องการภายในของตนเอง คนที่สำรวมอินทรีย์จะไม่ปล่อยให้ตนเองถูกควบคุมด้วยความปรารถนาหรืออารมณ์ชั่วคราว แต่จะสามารถควบคุมตนเองให้เดินอยู่ในเส้นทางที่ถูกต้องและไม่หลงไปตามสิ่งที่เป็นสิ่งหลอกลวง การสำรวมอินทรีย์เป็นหนึ่งในคุณธรรมที่ช่วยให้บุคคลสามารถรักษาความสงบในจิตใจและสามารถดำเนินชีวิตไปในทิศทางที่ดีได้
การมีมิตรดีเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อความสุขและความสำเร็จในชีวิต คนที่มีมิตรดีจะได้รับการสนับสนุนและคำแนะนำที่มีค่าในยามที่ต้องการ ความสำเร็จในชีวิตไม่ได้มาจากการทำงานหนักเพียงอย่างเดียว แต่ยังมาจากการมีผู้คนรอบข้างที่คอยช่วยเหลือและเป็นกำลังใจให้เมื่อเราเผชิญกับอุปสรรค การมีมิตรดีจึงเป็นเสมือนการมีทรัพย์สินที่ไม่สามารถประเมินค่าได้
ในแง่ของการปฏิบัติธรรม การมีมิตรดีหมายถึงการมีกัลยาณมิตรหรือครูอาจารย์คอยแนะนำหนทางแห่งการปฏิบัติเพื่อความพ้นทุกข์ ชี้ถูกชี้ผิด ช่วยให้เราสามารถปฏิบัติธรรมได้อย่างถูกวิธี ไม่ผิดทาง ซึ่งจะเป็นการนำพาเราให้เข้าถึงความพ้นทุกข์ได้
การดำเนินชีวิตตามแนวทางของความเป็นคนฉลาด ไม่ฟุ้งซ่าน ไม่คลอนแคลน มีปัญญา สำรวมอินทรีย์ และมีมิตรดี จะช่วยให้เรามีชีวิตที่มีความสุขและประสบความสำเร็จ ทั้งในเรื่องของการดำเนินชีวิตตามวิถีของชาวโลก ทั้งในเรื่องของการปฏิบัติเพื่อกระทำที่สุดทุกข์ตามวิถีของผู้ปฏิบัติธรรม.