ผู้ใด พึงกล่าวถ้อยคำอันไม่เป็นเหตุให้ใคร ๆ ขัดใจ ไม่หยาบคาย เป็นเครื่องให้รู้ความได้ และเป็นคำจริง เราเรียกผู้นั้นว่าเป็นพราหมณ์

อกกฺกสํ วิญฺญาปนึ     คิรํ สจฺจํ อุทีรเย
ยาย นาภิสเช กญฺจิ     ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.

[คำอ่าน]

อะ-กัก-กะ-สัง, วิน-ยา-ปะ-นิง…..คิ-รัง, สัด-จัง, อุ-ที-ระ-เย
ยา-ยะ, นา-พิ-สะ-เช, กัน-จิ…..ตะ-มะ-หัง, พรู-มิ, พราม-มะ-นัง

[คำแปล]

“ผู้ใด พึงกล่าวถ้อยคำอันไม่เป็นเหตุให้ใคร ๆ ขัดใจ ไม่หยาบคาย เป็นเครื่องให้รู้ความได้ และเป็นคำจริง เราเรียกผู้นั้นว่าเป็นพราหมณ์.”

(พุทฺธ) ขุ.ธ. 25/70.

การใช้คำพูดเป็นหนึ่งในพฤติกรรมที่สำคัญที่บ่งบอกถึงความประพฤติของบุคคล คำพูดที่ดีไม่เพียงแค่แสดงถึงความคิดที่ผ่านการกลั่นกรองมาอย่างดี แต่ยังเป็นเครื่องมือที่สามารถสร้างหรือทำลายความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลได้อย่างมีนัยสำคัญ ในสุภาษิตนี้ ได้กล่าวถึงบุคคลที่สามารถใช้คำพูดอย่างรอบคอบ ไม่ทำให้ใครขัดใจ ไม่หยาบคาย เป็นคำพูดที่ทำให้ผู้อื่นเข้าใจได้ง่าย และเป็นคำจริง ซึ่งบุคคลเช่นนี้ถือได้ว่าเป็นผู้มีความประพฤติอันประเสริฐ

ผู้ที่สามารถกล่าวคำพูดโดยไม่ทำให้ใครขัดใจนั้น เป็นผู้ที่มีความละเอียดอ่อนและมีความเข้าใจในจิตใจของผู้อื่น การไม่ทำให้ใครขัดใจไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องอาศัยการมีสติและความคิดที่รอบคอบในทุกถ้อยคำที่เปล่งออกมา บุคคลที่สามารถทำเช่นนี้ได้ ย่อมได้รับความเคารพและยกย่องจากผู้คนรอบข้าง เพราะเป็นผู้ที่สามารถรักษาความสัมพันธ์และความสงบสุขในสังคมได้อย่างดี

นอกจากนี้ การใช้คำพูดที่ไม่หยาบคายยังแสดงถึงการมีจิตใจที่สูงส่งและการควบคุมอารมณ์ การพูดที่ไม่หยาบคายเป็นการแสดงออกถึงความสุภาพและการให้เกียรติผู้อื่น คนที่พูดด้วยคำพูดที่นุ่มนวลและมีมารยาท ย่อมสร้างความประทับใจและความน่าเชื่อถือให้กับผู้ฟัง การเลือกใช้คำพูดที่เหมาะสมจึงเป็นสิ่งสำคัญที่แสดงถึงความประพฤติที่ดี

คำพูดที่เป็นเครื่องให้รู้ความได้ เป็นคำพูดที่มีความชัดเจนและสามารถสื่อสารความคิดและความรู้สึกของผู้พูดได้อย่างตรงไปตรงมา การพูดให้ผู้อื่นเข้าใจได้ง่าย เป็นการแสดงถึงความสามารถในการสื่อสารและการมีเจตนาที่ดีต่อผู้ฟัง การใช้คำพูดที่ทำให้ผู้อื่นเข้าใจง่าย ยังแสดงถึงความรับผิดชอบในสิ่งที่เราพูดและการใส่ใจในความรู้สึกของผู้อื่น

ที่สำคัญที่สุดคือ การพูดคำจริง ความจริงเป็นพื้นฐานของการสร้างความไว้วางใจและความสัมพันธ์ที่ยั่งยืน การกล่าวคำที่เป็นจริงแสดงถึงความซื่อสัตย์และความโปร่งใสในจิตใจของบุคคล ความประพฤติที่ยึดมั่นในความจริงคือสิ่งที่ทำให้คนเรากลายเป็นบุคคลที่มีคุณค่าและได้รับความนับถือจากผู้อื่น

ผู้ที่สามารถกล่าวคำพูดที่ไม่ทำให้ใครขัดใจ ไม่หยาบคาย เป็นเครื่องให้รู้ความได้ และเป็นคำจริง จึงถือว่าเป็นผู้ที่มีความประพฤติอันประเสริฐ ความประพฤติที่ดีนี้แสดงถึงการมีจิตใจที่ดี มีคุณธรรม และมีความรับผิดชอบต่อคำพูดและการกระทำของตนเอง บุคคลเช่นนี้ย่อมเป็นแบบอย่างที่ดีในสังคม และเป็นผู้ที่สามารถสร้างความสุขและความสงบสุขให้กับผู้คนรอบข้างได้อย่างแท้จริง.