ผู้บรรลุธรรมอย่างสูงสุด ไม่มีความต้องการในโลกทั้งหลาย ย่อมไม่เศร้าโศกในเพราะความตาย เหมือนพ้นจากเรือนถูกไฟไหม้
อุตฺตมํ ธมฺมตํ ปตฺโต สพฺพโลเก อนตฺถิโก
อาทิตฺตาว ฆรา มุตฺโต มรณสฺมึ น โสจติ.
[คำอ่าน]
อุด-ตะ-มัง, ทำ-มะ-ตัง, ปัด-โต สับ-พะ-โล-เก, อะ-นัด-ถิ-โก
อา-ทิด-ตา-วะ, คะ-รา, มุด-โต มะ-ระ-นัด-สะ-หมิง, นะ, โส-จะ-ติ
[คำแปล]
“ผู้บรรลุธรรมอย่างสูงสุด ไม่มีความต้องการในโลกทั้งหลาย ย่อมไม่เศร้าโศกในเพราะความตาย เหมือนพ้นจากเรือนถูกไฟไหม้.”
(ปาราสริยเถร) ขุ.เถร. 26/370.
พระนิพพานเป็นจุดหมายสูงสุดของการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา เป็นสภาวะที่ผู้บรรลุธรรมสามารถตัดกิเลสและตัณหาได้หมดสิ้น โดยไม่เหลือเศษแห่งความโลภ โกรธ หลง และตัณหาทั้งปวงอยู่ในจิตใจอีกต่อไป เมื่อสามารถตัดขาดจากกิเลสตัณหาได้อย่างสมบูรณ์ จิตใจย่อมบริสุทธิ์ผ่องใส ไม่ผูกพันกับวัตถุสิ่งของหรือความปรารถนาใด ๆ ในโลก จิตใจที่บริสุทธิ์นี้เป็นจิตใจที่พ้นจากความทุกข์ ความโศกเศร้า และความห่วงใยที่เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
เมื่อบุคคลบรรลุพระนิพพานแล้ว ความตายย่อมไม่ใช่สิ่งที่ต้องกลัวหรือเศร้าโศกอีกต่อไป เพราะท่านได้หลุดพ้นจากวัฏสงสารหรือการเวียนว่ายตายเกิด ซึ่งเป็นวัฏจักรของความทุกข์ ท่านไม่มีเชื้อยางใด ๆ ที่จะทำให้เกิดอีก ไม่มีความยึดติดในสิ่งอันเป็นสมมติทั้งปวง เมื่อหลุดพ้นจากความยึดติดเช่นนี้ จิตของท่านก็จะอยู่ในสภาวะแห่งความสงบสุขที่แท้จริง
พระนิพพานนั้นเปรียบเสมือนกับบุคคลที่หนีออกจากบ้านที่ถูกไฟไหม้ได้แล้ว บ้านที่ถูกไฟไหม้นั้นเป็นเครื่องเปรียบถึงโลกที่เต็มไปด้วยความทุกข์และกิเลส ตัณหา เหมือนกับเปลวไฟที่ลุกโชนอยู่ตลอดเวลา เมื่อท่านสามารถหนีออกมาได้สำเร็จแล้ว ท่านก็ไม่ต้องกังวลว่าไฟจะมาทำลายตนเองอีกต่อไป จิตใจของท่านจะอยู่ในสภาวะที่ไม่หวั่นไหว ไม่ถูกเผาไหม้ด้วยกิเลสทั้งปวงอีกต่อไป
การบรรลุพระนิพพานจึงเป็นการหลุดพ้นจากทุกสิ่งทุกอย่างที่เป็นทุกข์ในโลกนี้ ไม่ว่าจะเป็นความทุกข์ทางกายหรือทางใจ ไม่ว่าจะเป็นความเสียใจ ความกลัว หรือความกังวลใด ๆ ที่เคยเกิดขึ้นในจิตใจของท่าน เมื่อท่านได้บรรลุพระนิพพานแล้ว ท่านก็ไม่ต้องกลับมาเวียนว่ายตายเกิดอีกต่อไป และไม่ต้องประสบกับความทุกข์หรือความโศกเศร้าที่คอยเผาลนจิตใจของสรรพสัตว์อีก
ดังนั้น พระนิพพานจึงเป็นจุดหมายสูงสุดของการปฏิบัติธรรม เป็นสิ่งที่ทุกคนควรปรารถนาและมุ่งมั่นที่จะบรรลุให้ได้ ด้วยการละวางกิเลส ตัณหา และการยึดติดในโลกนี้ เมื่อสามารถทำได้แล้ว จิตใจย่อมเป็นอิสระและอยู่ในสภาวะแห่งความสงบสุขตลอดไป.