ผู้ใดเป็นคนขัดเคือง เหนียวแน่น ปรารถนาลามก ตระหนี่ โอ้อวด ไม่ละอายและไม่เกรงกลัวบาป พึงรู้ว่า ผู้นั้นเป็นคนเลว
โรสโก กทริโย จ ปาปิจฺโฉ มจฺฉรี สโฐ
อหิริโก อโนตฺตปฺปี ตํ ชญฺญา วสโล อิติ.
[คำอ่าน]
โร-สะ-โก, กะ-ทะ-ริ-โย, จะ ปา-ปิด-โฉ, มัด-ฉะ-รี, สะ-โถ
อะ-หิ-ริ-โก, อะ-โนด-ตับ-ปี ตัง, ชัน-ยา, วะ-สะ-โล, อิ-ติ
[คำแปล]
“ผู้ใดเป็นคนขัดเคือง เหนียวแน่น ปรารถนาลามก ตระหนี่ โอ้อวด ไม่ละอายและไม่เกรงกลัวบาป พึงรู้ว่า ผู้นั้นเป็นคนเลว.”
(พุทฺธ) ขุ.สุ. 25/351.
“เป็นคนขัดเคือง” หมายถึง การเป็นคนที่โกรธง่ายและมีโทสะอยู่ในจิตใจตลอดเวลา เมื่อมีสิ่งใดมากระทบจิตใจ ไม่ว่าจะเป็นคำพูด การกระทำ หรือสถานการณ์ที่ไม่พอใจ คนที่มีลักษณะนี้จะตอบสนองด้วยความโกรธ ขุ่นเคือง หรือไม่พอใจได้โดยง่าย และมักเก็บความรู้สึกนั้นไว้นาน ซึ่งทำให้การมองโลกหรือการปฏิสัมพันธ์กับคนรอบข้างเป็นไปในทางลบ
การเป็นคนขัดเคืองหรือเจ้าโทสะ ส่งผลเสียทั้งต่อตนเองและผู้อื่น ความโกรธเป็นอารมณ์ที่ทำลายความสงบสุขในจิตใจ เมื่อมีความโกรธเข้ามาครอบงำ คนมักจะสูญเสียการควบคุมตนเอง ทำให้เกิดการกระทำหรือคำพูดที่ทำร้ายผู้อื่น และบางครั้งยังเป็นการทำร้ายตัวเองด้วย ความเจ้าโทสะเป็นอุปสรรคต่อการสร้างความสัมพันธ์ที่ดี และทำให้ผู้อื่นรู้สึกไม่อยากเข้าใกล้
คำว่า “เหนียวแน่น” ในที่นี้หมายถึงความตระหนี่ ซึ่งเป็นลักษณะนิสัยของคนที่ไม่ยอมแบ่งปันหรือให้สิ่งใด ๆ แก่ผู้อื่น แม้จะมีมากพอแล้วก็ตาม คนที่มีลักษณะเหนียวแน่นหรือขี้เหนียว มักจะยึดติดกับทรัพย์สิน สิ่งของ หรือความมั่งคั่งของตนเอง และกลัวว่าจะสูญเสียไป จึงไม่อยากให้หรือเสียสละสิ่งใดออกไป
การเป็นคนเหนียวแน่นแสดงถึงความยึดติดทางจิตใจต่อสิ่งของภายนอกมากเกินไป และขาดความเห็นอกเห็นใจหรือเมตตาต่อผู้อื่น ความตระหนี่ทำให้บุคคลนั้นไม่สามารถมีความสุขอย่างแท้จริงได้ เพราะใจยังคงผูกพันและวิตกกังวลกับการรักษาทรัพย์สินหรือสิ่งที่มี
คำว่า “ปรารถนาลามก” หมายถึง ความโลภที่เกินพอดี หรือความอยากได้ในสิ่งที่ไม่ใช่ของตนเองในทางที่ไม่ถูกต้อง ความปรารถนาลามกนี้เป็นการอยากได้สิ่งของหรือผลประโยชน์ที่เป็นของผู้อื่น โดยไม่มีความเคารพต่อความเป็นเจ้าของหรือสิทธิของคนอื่น ไม่ว่าจะเป็นการล่อลวง ฉ้อโกง หรือการใช้วิธีที่ผิดศีลธรรมเพื่อตอบสนองความต้องการของตนเอง
ความโลภเช่นนี้ไม่เพียงแต่ทำลายความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล แต่ยังเป็นการสร้างความเสียหายให้กับตัวเองด้วย เพราะความปรารถนาเหล่านี้ทำให้คนเราต้องกระทำผิดศีลธรรม เพื่อให้ได้มาซึ่งสิ่งที่ต้องการ ความโลภที่ไม่มีที่สิ้นสุดเป็นสิ่งที่ทำให้จิตใจไม่สงบและเกิดความทุกข์ เพราะไม่มีความพึงพอใจในสิ่งที่ตนเองมีอยู่
คำว่า “โอ้อวด” หมายถึง การพูดหรือแสดงออกเกี่ยวกับความสามารถ สถานะ หรือคุณสมบัติของตนเองที่เกินจริง หรือเป็นสิ่งที่ไม่มีอยู่จริงในตัวเอง โดยมักจะเป็นการพยายามสร้างภาพลักษณ์ที่ดีกว่าความเป็นจริง เพื่อให้คนอื่นเชื่อว่าเขามีคุณค่าหรือมีความสำคัญมากกว่าที่เขาเป็นอยู่จริง
การโอ้อวดมักเกิดจากความต้องการที่จะได้รับการยอมรับจากผู้อื่น ทำให้บางคนเลือกที่จะพูดถึงสิ่งที่ไม่จริงหรือทำให้เรื่องราวต่าง ๆ ฟังดูดีเกินไป ทั้งนี้ การโอ้อวดอาจทำให้คนรอบข้างเกิดความรู้สึกไม่ดี หรืออาจทำให้เกิดความไม่ไว้วางใจในตัวผู้ที่โอ้อวดนั้นได้ในที่สุด
คำว่า “ไม่ละอายและไม่เกรงกลัวบาป” หมายถึง ความรู้สึกที่ไม่รู้สึกผิดหรือไม่รู้สึกอายต่อการกระทำที่ไม่ดีหรือการกระทำที่ผิดศีลธรรม ทั้งในด้านการกระทำที่อาจมีผลเสียต่อผู้อื่น หรือการกระทำที่ขัดกับหลักธรรมคำสอน
เมื่อพูดถึง “ไม่ละอาย” หมายถึง การไม่รู้สึกผิดหรืออายเมื่อทำสิ่งที่ไม่ดี หรือเมื่อมีการกระทำที่ไม่เหมาะสม ในขณะที่ “ไม่เกรงกลัวบาป” หมายถึง การไม่กลัวผลกรรมหรือผลที่ตามมาจากการกระทำที่ผิด สิ่งนี้แสดงถึงความไม่รับผิดชอบต่อการกระทำของตนเอง และอาจนำไปสู่การกระทำผิดซ้ำซากหรือการทำให้สังคมอยู่ในสภาวะที่ไม่ดี
ลักษณะทั้งหลายดังกล่าวข้างต้นนั้น เป็นลักษณะของคนเลว.