ผู้ใดมีความสัตย์ มีธรรม มีความไม่เบียดเบียน มีความสำรวม และมีความข่มใจ ผู้นั้นแลชื่อว่า ผู้มีปัญญา หมดมลทิน เขาเรียกท่านว่า เถระ

ยมฺหิ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ     อหึสา สญฺญโม ทโม
ส เว วนฺตมโล ธีโร     โส เถโรติ ปวุจฺจติ.

[คำอ่าน]

ยำ-หิ, สัด-จัน-จะ, ทำ-โม, จะ     อะ-หิง-สา, สัน-ยะ-โม, ทะ-โม
สะ, เว, วัน-ตะ-มะ-โล, ที-โร     โส, เถ-โร-ติ, ปะ-วุด-จะ-ติ

[คำแปล]

“ผู้ใดมีความสัตย์ มีธรรม มีความไม่เบียดเบียน มีความสำรวม และมีความข่มใจ ผู้นั้นแลชื่อว่า ผู้มีปัญญา หมดมลทิน เขาเรียกท่านว่า เถระ.”

(พุทฺธ) ขุ.ธ. 25/50.

ผู้ใดที่มีความสัตย์ ย่อมเป็นผู้ที่ได้รับความไว้วางใจจากผู้อื่น เพราะความสัตย์หมายถึงการพูดและทำสิ่งที่ถูกต้องตามความจริง โดยไม่บิดเบือนหรือหลอกลวง การมีความสัตย์นั้นไม่ได้เพียงแค่ทำให้ผู้อื่นไว้วางใจเท่านั้น แต่ยังทำให้จิตใจของผู้ที่มีความสัตย์สงบสุข ไม่มีความกังวลเพราะรู้ว่าตนเองได้กระทำในสิ่งที่ถูกต้อง ความสัตย์ยังเป็นหนึ่งในหลักธรรมที่พระพุทธเจ้าได้สอนไว้ เพื่อให้มนุษย์ดำรงตนด้วยความบริสุทธิ์และเป็นธรรมในชีวิตประจำวัน

การมีธรรม หมายถึง การยึดมั่นในหลักศีลธรรมและความดีงาม ไม่ว่าชีวิตจะเผชิญกับความยากลำบากหรือการล่อลวงต่างๆ ผู้ที่มีธรรมจะยังคงยืนหยัดในสิ่งที่ถูกต้อง และไม่ปล่อยให้ความยากลำบากมาทำลายจิตใจของตน ความมีธรรมนี้เป็นสิ่งสำคัญสำหรับการเจริญทางปัญญา เพราะช่วยให้ผู้ที่ปฏิบัติตามสามารถมองเห็นความจริงและไม่หลงไปตามกิเลสหรือความโลภต่างๆ

การมีความไม่เบียดเบียน หมายถึงการละเว้นจากการทำร้ายผู้อื่นทั้งทางกาย วาจา และใจ ผู้ที่ไม่เบียดเบียนย่อมเป็นผู้ที่มีความเมตตาต่อสิ่งมีชีวิตอื่นๆ การไม่เบียดเบียนนี้เป็นส่วนหนึ่งของหลักธรรมสำคัญในพระพุทธศาสนา ซึ่งสอนให้มนุษย์มีจิตใจที่กรุณาและปฏิบัติต่อผู้อื่นด้วยความปรารถนาดี การไม่เบียดเบียนยังแสดงให้เห็นถึงการควบคุมตนเองในทางที่ถูกต้อง ซึ่งส่งผลให้จิตใจเป็นสุขและไม่มีความขุ่นเคือง

ผู้ที่มีความสำรวม จะเป็นผู้ที่รู้จักควบคุมการกระทำและคำพูดของตนเอง ไม่ทำสิ่งที่อาจก่อให้เกิดความเดือดร้อนแก่ผู้อื่น ความสำรวมนี้เป็นคุณสมบัติของผู้ที่มีจิตใจที่มั่นคงและไม่ไหลไปตามสิ่งกระตุ้นจากภายนอก การฝึกความสำรวมจึงเป็นการฝึกจิตใจให้สงบและไม่ตกเป็นทาสของกิเลส ซึ่งเป็นก้าวแรกสู่การพัฒนาปัญญาและความบริสุทธิ์ทางจิตใจ

ความข่มใจ หมายถึง การสามารถยับยั้งตนเองจากการทำสิ่งที่ไม่ดี แม้ว่าจะมีสิ่งล่อลวงมากมายที่อาจทำให้ตนเองพลั้งพลาด ผู้ที่มีความข่มใจเป็นผู้ที่รู้จักตนเองและสามารถควบคุมความคิดและอารมณ์ได้ การข่มใจเป็นพื้นฐานสำคัญในการบ่มเพาะความอดทนและปัญญา เพราะทำให้ผู้ปฏิบัติตามไม่หวั่นไหวไปตามสถานการณ์รอบข้าง

ดังนั้น ผู้ที่มีความสัตย์ มีธรรม มีความไม่เบียดเบียน มีความสำรวม และมีความข่มใจ ย่อมเป็นผู้ที่มีปัญญาและหมดมลทิน เพราะคุณสมบัติเหล่านี้ทำให้จิตใจบริสุทธิ์ ไม่ถูกครอบงำด้วยความโลภ ความโกรธ หรือความหลง ผู้ที่สามารถปฏิบัติตามหลักธรรมเหล่านี้ย่อมเป็นผู้ที่มีปัญญาเห็นแจ้งในความจริงของชีวิต และก้าวสู่ความหลุดพ้นอย่างแท้จริงตามคำสอนของพระพุทธเจ้า

สำหรับพระภิกษุในพุทธศาสนา พระภิกษุผู้ประกอบด้วยคุณสมบัติดังกล่าวข้างต้นนั้น เป็นผู้คู่ควรที่จะเรียกว่า “พระเถระ”.