นิชฺฌตฺติพลา ปณฺฑิตา “บัณฑิตมีความไม่เพ่งโทษเป็นกำลัง”

นิชฺฌตฺติพลา ปณฺฑิตา.

[คำอ่าน : นิด-ชัด-ติ-พะ-ลา, ปัน-ทิ-ตา]

“บัณฑิตมีความไม่เพ่งโทษเป็นกำลัง”

(องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๒๒๗)

บัณฑิต คือผู้มีปัญญารอบรู้ ธรรมชาติของบัณฑิต ย่อมไม่เพ่งโทษของผู้อื่น ไม่คอยจับผิดผู้อื่น คือไม่คอยสอดส่ายหาความผิดพลาดของผู้อื่นเพื่อที่จะนำมาตำหนิติเตียน

การคอยเพ่งโทษของผู้อื่นนั้น ไม่ใช่วิสัยของบัณฑิต เพราะบัณฑิตย่อมรู้ดีว่า การเพ่งโทษของคนอื่นนั้น ไม่ก่อประโยชน์ใด ๆ ให้ตนเลย มีแต่จะทำให้จิตใจกระเพื่อม คือเกิดความยินร้ายไม่พอใจขึ้นมาเท่านั้น

แต่วิสัยของบัณฑิตนั้น ย่อมเพ่งแต่โทษของตนเอง คือมองหาข้อผิดพลาดของตนเอง เพื่อที่จะนำข้อผิดพลาดนั้นมาปรับปรุงแก้ไขให้ดีขึ้น เป็นการพัฒนาตนเองให้เป็นคนดีมีคุณค่ายิ่ง ๆ ขึ้นไป

เราทั้งหลายในฐานะพุทธศาสนิกชน พึงดำเนินตามวิถีแห่งบัณฑิต คือไม่คอยเพ่งโทษของผู้อื่น หันมาเพ่งโทษของตนเองแทน แล้วคอยปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่องของตนเองให้ดีขึ้น จะได้เป็นคนที่มีคุณภาพ ทั้งทางร่างกาย จิตใจ และความประพฤติ