สมาธิ 2 ประการ

สมาธิ คือ ความตั้งมั่นแห่งจิต สภาวะที่จิตสงบนิ่งจับอยู่ที่อารมณ์อันเดียว ไม่ฟุ้งซ่านหรือหวั่นไหวไปตามอารมณ์ต่าง ๆ ภายนอก แบ่งประเภทตามระดับความตั้งมั่นแห่งจิตออกเป็น 2 ประเภทบ้าง 3 ประเภทบ้าง ในที่นี้จะกล่าวถึงสมาธิ 2 ประเภท คือ

1. อุปจารสมาธิ

อุปจารสมาธิ สมาธิเฉียด ๆ สมาธิจวนจะแน่วแน่ คือ สมาธิที่ยังไม่ดิ่งถึงที่สุด เป็นสมาธิที่เฉียด ๆ เข้าไปเกือบจะถึงฌานแต่ก็ยังไม่ถึง สามารถระงับกิเลสได้ชั่วคราวเพราะจิตยังไม่นิ่ง ยังไม่แนบสนิทกับอารมณ์ เหมือนสัญญาณโทรศัพท์ในสถานที่สัญญาณค่อนข้างดี แต่ไม่เต็มที่ คือมีสัญญาณหายบ้าง ไม่เสถียร

2. อัปปนาสมาธิ

อัปปนาสมาธิ สมาธิอันแน่วแน่ สมาธิแนบสนิท หมายถึง สมาธิในฌาน เป็นสมาธิที่แน่วแน่ดิ่งลงไปถึงที่สุด จนสามารถตัดอารมณ์ภายนอกได้ ถึงอยู่ในที่ที่มีเสียงดังก็ไม่ได้ยิน จิตจะมีอารมณ์เดียว หรือที่เรียกว่า เอกัคคตาจิต สามารถข่มกิเลสได้ตราบเท่าที่ยังอยู่ในสมาธิ เปรียบเหมือนการใช้โทรศัพท์ในสถานที่มีสัญญาณเสถียร สัญญาณจะคงที่ไม่ขาดหาย

สมาธิทั้ง 2 ประการนี้ สามารถเกิดขึ้นได้ด้วยการเจริญสมถกรรมฐาน เป็นวิธีทำจิตใจให้สงบมั่นคงและสามารถยกขึ้นเป็นบาทในการเจริญวิปัสสนากรรมฐานต่อไปได้