เวสารัชชญาณ 4 ประการ

เวสารัชชะ หรือ เวสารัชชญาณ หมายถึง ความไม่ครั่นคร้าม ความแกล้วกล้าอาจหาญ ได้แก่ พระญาณอันเป็นเหตุให้ทรงแกล้วกล้าอาจหาญไม่ครั่นคร้าม ของพระพุทธเจ้า พระองค์ไม่ทรงกลัวว่าใครจะมาทักท้วงพระองค์ใน 4 เรื่อง ดังต่อไปนี้

1. สัมมาสัมพุทธปฏิญญา

สัมมาสัมพุทธปฏิญญา การปฏิญญาว่าเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระผู้มีพระภาคทรงประกาศตัวว่าเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ด้วยความอาจหาญ ไม่หวาดหวั่น ไม่ครั่นคร้าม ไม่กลัวว่าจะมีใครมาทักท้วงว่า การที่ท่านประกาศตัวว่าเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ท่านรู้ธรรมเหล่านี้หรือไม่ หรือเรื่องนี้ท่านรู้หรือไม่ เป็นต้น เพราะไม่มีเรื่องใดหรือธรรมเหล่าใดที่พระองค์ไม่ทรงทราบ

2. ขีณาสวปฏิญญา

ขีณาสวปฏิญญา การปฏิญญาว่าเป็นพระขีณาสพ พระผู้มีพระภาค ทรงประกาศตัวว่าเป็นพระอรหันตขีณาสพ หมดสิ้นอาสวะแล้ว ทรงประกาศด้วยความแกล้วกล้าอาจหาญ ไม่เกรงกลัวว่าใครจะมาทักท้วงว่าพระองค์มิใช่พระขีณาสพ เพราะพระองค์ได้ทำลายกิเลสาสวะทั้งหลายได้หมดสิ้นแล้ว

3. อันตรายิกธรรมวาทะ

อันตรายิกธรรมวาทะ พระพุทธเจ้าทรงประกาศธรรมเหล่าใดว่าเป็นอันตราย ก็ทรงแกล้วกล้าอาจหาญไม่เกรงกลัวว่าจะมีผู้ทักท้วงพระองค์ว่า ธรรมที่พระองค์ประกาศว่าเป็นอันตรายนั้น หาได้เป็นอันตรายจริงไม่ เพราะพระองค์เป็นผู้ตรัสรู้ธรรม ธรรมที่พระองค์ประกาศว่าเป็นอันตราย ย่อมเป็นอันตรายจริง

4. นิยยานิกธรรมเทศนา

นิยยานิกธรรมเทศนา พระพุทธเจ้าทรงประกาศธรรมเหล่าใดว่าเป็นธรรมมีประโยชน์ เป็นธรรมที่นำผู้ปฏิบัติให้พ้นทุกข์ได้ พระองค์ก็ทรงอาจหาญไม่ครั่นคร้ามเกรงกลัวว่าจะมีผู้ใดทักท้วงพระองค์ว่า ธรรมที่พระองค์ประกาศว่าเป็นธรรมมีประโยชน์นั้น มิได้มีประโยชน์จริง เพราะธรรมเหล่าใดที่พระองค์ประกาศว่ามีประโยชน์ ธรรมเหล่านั้นย่อมมีประโยชน์จริง

การประกาศตนของพระพุทธเจ้าทั้ง 4 เรื่องนี้ หาได้เป็นไปเพื่อโอ้อวดแต่ประการใดไม่ แต่เป็นความอาจหาญที่เกิดจากความรู้แจ้งเห็นจริงที่สามารถพิสูจน์ได้