อตีตํ นานฺวาคเมยฺย
[คำอ่าน : อะ-ตี-ตัง, นาน-วา-คะ-ไม-ยะ]
“ไม่ควรคำนึงถึงสิ่งที่ล่วงแล้ว”
(ม.อุป. 14/348)
อดีต คือ สิ่งที่ผ่านมาแล้ว หรือช่วงเวลาที่ผ่านมาแล้ว เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นแล้วและไม่สามารถแก้ไขใด ๆ ได้อีก ไม่ว่าจะเป็นสิ่งที่ดีหรือไม่ดีก็ตาม เกิดขึ้นแล้ว ผ่านไปแล้ว และจบไปแล้ว
การที่เราจะมานั่งคิดถึงอดีตนั้น ถ้าคิดเป็นก็เกิดประโยชน์ ถ้าคิดไม่เป็นก็ไร้ประโยชน์ ถ้าเรานึกถึงอดีต มองเห็นข้อผิดพลาด แล้วนำข้อผิดพลาดนั้นมาเป็นบทเรียนเพื่อการดำเนินชีวิตที่ดีกว่าในปัจจุบัน ก็เป็นประโยชน์อย่างมาก
แต่ถ้าคิดถึงอดีตแล้วมานั่งโศกเศร้าเสียใจพิไรรำพัน เสียดายเวลาที่ผ่านมา อยากจะกลับไปแก้ไขให้ดีขึ้น อะไรทำนองนี้ ย่อมเป็นการเสียเวลาและไร้ประโยชน์อย่างมาก เพราะความจริงแล้ว เราไม่สามารถย้อนเวลากลับไปแก้ไขสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีตได้เลย
พระพุทธศาสนาสอนให้สาวกใช้ชีวิตอยู่กับปัจจุบัน คือขณะนี้เดี๋ยวนี้ เราทำอะไรอยู่ ทำสิ่งนั้นให้ดี อย่าให้บกพร่อง นั่นแหละคือสิ่งที่ควรทำ
