อัฏฐังคิกมรรค (มรรคมีองค์ 8)

อัฏฐังคิกมรรค (มรรคมีองค์ 8)

อัฏฐังคิกมรรค หรือ มรรคมีองค์ 8 เรียกเต็ม ๆ ว่า อริยอัฏฐังคิกมรรค แปลว่า ทางมีองค์แปดประการอันประเสริฐ เป็นทางที่นำไปสู่ความดับทุกข์ หรือที่เรียกว่า นิโรธคามินีปฏิปทา ในอริยสัจ 4 นั่นเอง องค์ 8 ประการของอริยมรรคนั้นประกอบด้วย

1. สัมมาทิฏฐิ

สัมมาทิฏฐิ ความเห็นชอบ ได้แก่ ความเห็นที่ถูกต้อง 2 ระดับ คือ

• ความเห็นชอบระดับโลกิยะ คือ ความเห็นที่ถูกต้องตามคลองธรรม เช่น เห็นว่าบุญบาปมีจริง ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
• ความเห็นชอบระดับโลกุตตระ คือ ความเห็นชอบระดับสูง ได้แก่ ความรู้อริยสัจ 4 หรือ เห็นไตรลักษณ์ เห็นปฏิจจสมุปบาท

2. สัมมาสังกัปปะ

สัมมาสังกัปปะ ความดำริชอบ ได้แก่ ความดำริ 3 ประการ คือ

• เนกขัมมสังกัปปะ ความดำริในอันออกจากกาม คือความดำริในอันที่จะนำตนออกจากวิถีแห่งผู้บริโภคกาม ดำเนินในวิถีที่ไม่ลุ่มหลงมัวเมาในกามารมณ์
• อพยาบาทสังกัปปะ ความดำริในทางที่ไม่พยาบาท คือ ความดำริในทางที่ไม่ปองร้าย ไม่จองเวรจองกรรมผู้อื่น ไม่จองล้างจองผลาญผู้อื่น
• อวิหิงสาสังกัปปะ ความดำริในทางที่ไม่เบียดเบียน คือ ความดำริในทางที่ไม่ทำให้ผู้อื่นต้องเดือดร้อน

3. สัมมาวาจา

สัมมาวาจา เจรจาชอบ ได้แก่ การดำรงตนอยู่ในวจีสุจริต 4 ประการ คือ

• มุสาวาทา เวรมณี เว้นจาการพูดเท็จ พูดแต่สิ่งที่เป็นความจริง
• ปิสุณาย วาจาย เวรมณี เว้นจากการพูดส่อเสียด พูดแต่วาจาที่ก่อให้เกิดความสมัครสมานสามัคคีกัน
• ผรุสาย วาจาย เวรมณี เว้นจากการพูดคำหยาบ พูดแต่วาจาที่ไพเราะอ่อนหวาน
• สัมผัปปลาปา เวรมณี เว้นจากการพูดเพ้อเจ้อ พูดแต่วาจาที่ก่อประโยชน์

4. สัมมากัมมันตะ

สัมมากัมมันตะ การงานชอบ หรือ การกระทำชอบ ได้แก่ การตั้งตนอยู่ในกายสุจริต 3 ประการ คือ

• ปาณาติปาตา เวรมณี เว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
• อทินนาทานา เวรมณี เว้นจากการถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ เว้นจากการลักทรัพย์
• กาเมสุ มิจฉาจารา เวรมณี เว้นจากการประพฤติผิดในกาม

5. สัมมาอาชีวะ

สัมมาอาชีวะ การเลี้ยงชีพชอบ หมายถึง การเว้นขาดจากมิจฉาชีพ เว้นขาดจากอเนสนา คือการแสวงหาปัจจัยสี่ในทางที่ไม่ควร เลี้ยงชีพโดยสัมมาชีพ แสวงหาปัจจัยสี่ในทางที่ถูกที่ควร

6. สัมมาวายามะ

สัมมาวายามะ ความเพียรชอบ หมายถึง การตั้งตนอยู่ในความเพียรชอบคือสัมมัปปธาน 4 ประการ คือ

• สังวรปธาน เพียรระวังบาปไม่ให้เกิดขึ้นในสันดาน
• ปหานปธาน เพียรละบาปอกุศลที่มีอยู่ในสันดานให้หมดไป
• ภาวนาปธาน เพียรสร้างคุณงามความดีให้เกิดให้มีให้เจริญขึ้น
• อนุรักขนาปธาน เพียรรักษาคุณงามความดีที่มีอยู่มิให้เสื่อม

7. สัมมาสติ

สัมมาสติ ความระลึกชอบ หมายถึง การเจริญสติปัฏฐาน 4 คือ

• กายานุปัสสนา การใช้สติตามพิจารณากายเป็นอารมณ์
• เวทนานุปัสสนา การใช้สติตามพิจารณาเวทนาเป็นอารมณ์
• จิตตานุปัสสนา การใช้สติตามพิจารณาจิตเป็นอารมณ์
• ธัมมานุปัสสนา การใช้สติตามพิจารณาธรรมเป็นอารมณ์

8. สัมมาสมาธิ

สัมมาสมาธิ ความตั้งจิตมั่นชอบ หมายเอาการเจริญฌาน 4 คือ ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน และจตุตถฌาน

มรรคมีองค์ 8 นี้ จัดลงในไตรสิกขาได้ดังนี้

• สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ และสัมมาอาชีวะ จัดลงใน ศีล
• สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ จัดลงใน สมาธิ
• สัมมาทิฏฐิ และสัมมาสังกัปปะ จัดลงใน ปัญญา