ลัทธินอกพระพุทธศาสนา เรียกว่า ติตถายตนะ แปลว่า แดนเกิดแห่งลัทธิ ชุมนุมหรือประมวลแห่งลัทธิ เป็นลัทธิที่มีความเห็นตรงกันข้ามหรือขัดแย้งกับพระพุทธศาสนา แบ่งตามลักษณะความเชื่อเป็น 3 ประเภท คือ
1. ปุพเพกตเหตุวาท
ปุพเพกตเหตุวาท ลัทธิกรรมเก่า เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ปุพเพกตวาท คือพวกที่ถือว่า สิ่งใดก็ตามที่ได้ประสบ จะเป็นสุขก็ตาม จะเป็นทุกข์ก็ตาม มิใช่สุขมิใช่ทุกข์ก็ตาม ล้วนเป็นเพราะกรรมที่ได้ทำไว้ในปางก่อน คืออ้างเอากรรมเก่ามาเป็นเหตุอย่างเดียว ไม่คำนึงถึงองค์ประกอบอื่น
2. อิสสรนิมมานเหตุวาท
อิสสรนิมานเหตุวาท ลัทธิพระเป็นเจ้า คือ พวกที่ถือว่า สิ่งใดก็ตามที่ได้ประสบ จะเป็นสุขก็ตาม จะเป็นทุกข์ก็ตาม หรือมิใช่สุขมิใช่ทุกข์ก็ตาม ล้วนเป็นเพราะการบันดาลของเทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่ ไม่ใช่เพราะการกระทำของตน ลัทธิประเภทนี้เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อิศวรกรณวาท หรือ อิศวรนิรมิตวาท
3. อเหตุอปัจจยวาท
อเหตุอปัจจยวาท ลัทธิเสี่ยงโชค หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อเหตุวาท คือ พวกที่ถือว่า สิ่งใดก็ตามที่ได้ประสบ จะเป็นสุขก็ตาม จะเป็นทุกข์ก็ตาม หรือมิใช่สุขมิใช่ทุกข์ก็ตาม ล้วนหาเหตุปัจจัยมิได้ คือ ถึงคราวก็เป็นไปเอง ไม่มีเหตุให้เป็น คือปฏิเสธหลักเหตุผลนั่นเอง
ลัทธิทั้ง 3 ประเภทนี้ มีความเชื่อที่ไม่ชอบด้วยเหตุผล เมื่อถูกถามละเอียดลึกเข้าย่อมอ้างการถือสืบ ๆ กันมา หากใครยึดถือตามลัทธิทั้ง 3 ประเภทนี้ ย่อมเกิดโทษ คือ ไม่เกิดฉันทะและความพยายามในการที่จะทำสิ่งที่ควรทำและเว้นสิ่งที่ควรเว้น
