อวิชฺชนิวุตา โปสา.
[คำอ่าน : อะ-วิด-ชะ-นิ-วุ-ตา, โป-สา]
“คนทั้งหลาย ถูกอวิชชาหุ้มห่อไว้”
(วิ.จุล. 7/400, องฺ.จตุกฺก. 21/93)
อวิชชา คือ ความไม่รู้ หมายถึง ความไม่รู้จักสรรพสิ่งตามความเป็นจริง หรือไม่รู้อริยสัจ 4 คือ ไม่รู้จักทุกข์ ไม่รู้จักเหตุให้เกิดทุกข์ ไม่รู้จักความดับทุกข์ ไม่รู้จักหนทางให้ถึงความดับทุกข์
ความเป็นจริงของสรรพสิ่ง มีอยู่ 3 ลักษณะ คือ
- อนิจจัง ไม่เที่ยงแท้แน่นอน เดี๋ยวก็เปลี่ยนแปรไป
- ทุกขัง เป็นทุกข์ ทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้
- อนัตตา ไม่ใช่ตัวตน ควบคุมไม่ได้ บังคับบัญชาไม่ได้
เมื่อเราไม่รู้จักความเป็นจริงของสรรพสิ่ง จึงทำให้เราคาดหวังว่าทุกสิ่งทุกอย่างจะต้องเป็นไปอย่างที่เราอยากให้เป็น พอมันไม่เป็นไปอย่างที่เราอยากให้เป็น ก็ทำให้เราเป็นทุกข์ขึ้นมา นี่คือเป็นทุกข์เพราะความไม่รู้คืออวิชชา
ดังนั้น จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่เราควรเพียรพยายามเจริญปัญญาให้เกิดขึ้นมา เพื่อทำลายตัวอวิชชานี้เสีย อวิชชายิ่งน้อยลงเท่าใด ความทุกข์ก็จะยิ่งน้อยลงเท่านั้นด้วย
