ปญฺญา เจนํ ปสาสติ “ปัญญาย่อมปกครองบุรุษนั้น”

ปญฺญา เจนํ ปสาสติ.

[คำอ่าน : ปัน-ยา, เจ-นัง, ปะ-สา-สะ-ติ]

“ปัญญาย่อมปกครองบุรุษนั้น”

(สํ.ส. ๑๕/๕๒)

ปัญญา คือความรู้ความเข้าใจสรรพสิ่งตามความเป็นจริง คนที่มีปัญญาจะเข้าใจชีวิตอย่างที่มันเป็น ไม่ใช่เข้าใจอย่างที่ตัวเองอยากให้เป็น สามารถมองสิ่งต่าง ๆ อย่างเข้าใจแจ่มแจ้งตามสภาพความเป็นจริง

ปัญญาย่อมจะคุ้มครองบุคคลผู้มีปัญญาไม่ให้ตกไปในทางที่ชั่ว เมื่อจะทำพูดคิดสิ่งใดก็ตาม ปัญญานี้แหละที่จะเป็นตัวคอยกำกับ ทำให้รู้ว่าสิ่งที่จะทำพูดคิดนั้น เป็นสิ่งที่ดีหรือไม่ดี มีประโยชน์หรือไม่มีประโยชน์ เป็นไปเพื่อความเจริญหรือความเสื่อม

เมื่อบุคคลมีปัญญาคอยกำกับอยู่อย่างนี้ ปัญญาจะคอยปกครองบุคคลนั้น ๆ ให้ละชั่วทำดี ละสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ ถือเอาสิ่งที่เป็นประโยชน์ เหมือนผู้ปกครองที่มุ่งประโยชน์ คอยห้ามเขาจากการทำความชั่ว และสนับสนุนในการทำความดี เมื่อเป็นเช่นนี้ บุคคลนั้น ๆ ย่อมจะสามารถละสิ่งที่ชั่ว สร้างแต่คุณงามความดีได้ ปัญญาย่อมปกครองบุคคลผู้มีปัญญาด้วยอาการอย่างนี้