สํโวหาเรน โสเจยฺยํ เวทิตพฺพํ “ความสะอาด พึงรู้ได้ด้วยถ้อยคำ”

สํโวหาเรน โสเจยฺยํ เวทิตพฺพํ.

[คำอ่าน : สัง-โว-หา-เร-นะ, โส-ไจ-ยัง, เว-ทิ-ตับ-พัง]

“ความสะอาด พึงรู้ได้ด้วยถ้อยคำ”

(นัย- ขุ.อุ. ๒๕/๑๗๘)

คำว่า “ความสะอาด” ในพุทธศาสนสุภาษิตนี้ หมายถึง ความสะอาดแห่งใจ คือจะรู้ได้ว่าบุคคลหนึ่ง ๆ นั้นเป็นคนที่จิตใจสะอาดหรือสกปรก สามารถสังเกตได้จากคำพูดคำจาของเขานั่นเอง

เพราะโดยปกติแล้ว การกระทำทางกายและการพูดทางวาจา หรือที่เราเรียกว่า กายกรรม และ วจีกรรม นั้น เป็นผลสืบเนื่องมาจากการสั่งการของจิต เมื่อจิตมีสภาพอย่างไร ก็จะสั่งการให้กายกระทำอย่างนั้น สั่งการให้การเปล่งวาจาเป็นไปอย่างนั้นด้วย

เมื่อจิตสกปรกคือถูกกิเลสครอบงำ ก็จะสั่งให้พูดคำหยาบ คำเท็จ คำส่อเสียด คำเพ้อเจ้อ เมื่อจิตสะอาดคือปราศจากกิเลส ก็จะสั่งให้พูดวาจาที่ไพเราะเสนาะหู พูดความจริง พูดมีสาระ เป็นต้น

ดังนั้น เราจึงสามารถสังเกตสภาพจิตของคนได้จากการกระทำและคำพูด