สันโดษ 3 ประการ

สันโดษ แปลว่า ความยินดี ความพอใจ หมายถึง ความยินดีพอใจด้วยของของตนเท่าที่มี เท่าที่พอดีแก่กำลัง หรือเท่าที่สมควร เป็นหลักธรรมเพื่อการดำรงชีวิตด้วยความรู้จักพอ ป้องกันการดิ้นรนจนเกินกำลัง หรือการแสวงหาที่ผิดทาง มี 3 ประการ คือ

1. ยถาลาภสันโดษ

ยถาลาภสันโดษ ความยินดีตามที่ได้ คือ ตนได้สิ่งใดมา หรือแสวงหาสิ่งใดได้มา ไม่ว่าจะมากหรือน้อย ไม่ว่าจะหยาบหรือประณีต ก็ให้ยินดีพอใจด้วยสิ่งนั้น ไม่อยากได้ยิ่งไปกว่าสิ่งที่ตนได้หรือหามาได้ ไม่ปรารถนาที่เกินไปกว่านั้น ไม่แสวงหาสิ่งที่เลิศกว่าในทางที่ผิด ไม่เพ่งเล็งอยากได้ของของคนอื่น

2. ยถาพลสันโดษ

ยถาพลสันโดษ ยินดีตามกำลัง คือ ยินดีแต่พอดีกับกำลังการใช้สอยของตน คือสมควรแก่สุขภาพและวิสัยแห่งการใช้สอยของตน ไม่อยากได้เกินกำลัง หรือได้สิ่งใดมาที่ไม่ถูกกับกำลังร่างกายหรือสุขภาพของตน ก็ไม่หวงแหนเสียดายหรือฝืนใช้ให้เกิดโทษ ยอมสละให้ผู้อื่นที่สามารถใช้สอยสิ่งนั้น ๆ ได้โดยไม่เกิดโทษ

3. ยถาสารุปปสันโดษ

ยถาสารุปปสันโดษ ยินดีตามสมควร คือ ยินดีตามที่เหมาะสมกับตน อันควรแก่ฐานะ ภาวะ แนวทางการดำรงชีวิต และจุดหมายแห่งการบำเพ็ญกิจของตน เช่น ภิกษุไม่ปรารถนาสิ่งของอันไม่สมควรแก่สมณภาวะ หรือภิกษุบางรูปได้ปัจจัยสี่ที่มีค่ามาก เห็นว่าเป็นสิ่งสมควรแก่ท่านผู้ทรงคุณสมบัติน่านับถือ ก็นำไปมอบให้แก่ท่านผู้นั้น ตนเองใช้แต่สิ่งอันพอประมาณ เป็นต้น

สันโดษทั้ง 3 ประการนี้ เป็นหลักปฏิบัติสำหรับการดำรงชีพของพระภิกษุ คฤหัสถ์พึงนำไปปรับใช้ตามสมควร