ธมฺโม หิ อิสินํ ธโช “ธรรมแล เป็นธงชัยของพวกฤาษี”

ธมฺโม หิ อิสินํ ธโช.

[คำอ่าน : ทำ-โม, หิ, อิ-สิ-นัง, ทะ-โช]

“ธรรมแล เป็นธงชัยของพวกฤาษี”

(สํ.นิ. ๑๖/๒๖, องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๖๖, ขุ.ชา.อสีติ. ๒๘/๑๕๒)

คำว่า “ฤาษี” ในที่นี้ หมายถึง ผู้แสวงหาทางพ้นทุกข์ ผู้บำเพ็ญตนเพื่อกำจัดกิเลสให้หมดไปจากขันธสันดาน บุคคลเหล่านี้ จำเป็นจะต้องมีธรรมะเป็นเหมือนธงชัย

บุคคลผู้แสวงหาทางพ้นทุกข์ จะต้องประพฤติธรรมอ้นเป็นหนทางแห่งการเผากิเลสให้วอดวาย กำจัดกิเลสให้หมดไป ตายเป็นตาย เอาชีวิตเป็นเดิมพัน ทำจริง ปฏิบัติจริง ไม่ย่อท้อต่อความเหนื่อยยากลำบาก และอุปสรรคทั้งหลายที่คอยขัดขวาง มีความเพียรพยายามเป็นกำลัง

การจะทำเช่นนั้นได้ จำเป็นจะต้องตั้งธรรมะเป็นธงชัยในเบื้องหน้า ปลุกใจให้แกร่งกล้า ฟันฝ่าอุปสรรคต่าง ๆ นานา เพียรปฏิบัติขัดเกลาตนเพื่อคว้าเอาธงชัยคือธรรมะขั้นสูงให้จงได้

เมื่อประพฤติตนได้ดังนี้ จึงจะได้ชื่อว่าเป็นผู้ปฏิบัติตนเพื่อความพ้นทุกข์อย่างแท้จริง และด้วยการปฏิบัติตนเช่นนั้น เขาย่อมสามารถกำจัดกิเลสได้ทีละน้อยจนหมดไปในที่สุด และได้ความเคารพนับถือจากชาวโลกทั้งหลายด้วย