สัทธรรม 3 ประการ

สัทธรรม แปลว่า ธรรมอันดี ธรรมที่แท้ หรือ ธรรมของสัตบุรุษ หมายถึง คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าที่เป็นหลักหรือแก่นของพระพุทธศาสนา ซึ่งมีความสำคัญต่อการดำรงอยู่ของพระพุทธศาสนา ตราบใดที่พระสัทธรรมยังดำรงอยู่ พระพุทธศาสนาก็ยังดำรงอยู่ พระสัทธรรมแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ

1. ปริยัตติสัทธรรม

ปริยัตติสัทธรรม สัทธรรมคือคำสั่งสอนอันจะต้องเล่าเรียน พระธรรมคำสอนในส่วนที่จะต้องเล่าเรียน ได้แก่ นวังคสัตถุศาสน์ อันประกอบด้วย

สุตตะ ได้แก่ พระสูตรต่าง ๆ และพระวินัย
เคยยะ ได้แก่ พระสูตรที่มีคาถาผสม
เวยยากรณะ ได้แก่ ข้อความร้อยแก้วล้วน ๆ เช่น พระอภิธรรมปิฎก
คาถา ได้แก่ ข้อความร้อยกรองที่เป็นคาถาล้วน ๆ เช่น คาถาธรรมบท เถรคาถา
อุทาน ได้แก่ ข้อความที่เป็นพุทธอุทาน

อิติวุตตกะ ได้แก่ ข้อความที่ตรัสอุเทศแล้วแสดงนิเทศจบลงด้วยบทสรุป
ชาตกะ ได้แก่ ชาดกทั้งหมด
อัพภูตธรรม ได้แก่ พระสูตรว่าด้วยเรื่องอัศจรรย์
เวทัลละ ได้แก่ ข้อความถามตอบกันไปมา

2. ปฏิปัตติสัทธรรม

ปฏิปัตติสัทธรรม สัทธรรมคือปฏิปทาอันจะต้องปฏิบัติ ได้แก่ อริยมรรคมีองค์ 8 หรือไตรสิกขา โดยใจความก็คือ การนำเอาปริยัตติสัทธรรมที่ได้ศึกษาเล่าเรียนมาแล้วนั้น มาปฏิบัติให้ถูกต้องตามที่ได้ศึกษาเล่าเรียนมา เพื่อให้เกิดผลคือปฏิเวธสัทธรรม

3. ปฏิเวธสัทธรรม

ปฏิเวธสัทธรรม สัทธรรมคือผลอันจะพึงเข้าถึงหรือบรรลุด้วยการปฏิบัติ ได้แก่ ผลที่เกิดจากปฏิปัตติสัทธรรมคือการปฏิบัติ อันได้แก่ โลกุตตรธรรม 9 คือ มรรค 4 ผล 4 นิพพาน 1 ซึ่งเป็นผลหรือเป้าหมายอันมุ่งหวังสูงสุดของพระพุทธศาสนา ปฏิเวธสัทธรรมนี้ บางแห่งเรียกว่า อธิคมสัทธรรม มีความหมายอย่างเดียวกัน

พระสัทธรรมทั้ง 3 ประการนี้ มีความเกี่ยวเนื่องกัน คือ ปริยัตติสัทธรรม อันเป็นส่วนของการศึกษาเล่าเรียน นำไปสู่ ปฏิปัตติสัทธรรม อันเป็นการนำสิ่งที่ศึกษาเล่าเรียนนั้นมาปฏิบัติเพื่อให้เกิดผลคือปฏิเวธสัทธรรม และปฏิเวธสัทธรรม ก็คือผลอันจะพึงเข้าถึงหรือบรรลุได้ด้วยการปฏิบัติคือปฏิปัตติสัทธรรมนั้น