ธาตุ คือ สิ่งที่ทรงสภาวะของตนอยู่เอง คือมีอยู่โดยธรรมดา เป็นไปตามเหตุปัจจัย ไม่มีผู้สร้าง ไม่มีอัตตา มิใช่สัตว์ มิใช่ชีวะ มี 4 ประการ คือ
1. ปฐวีธาตุ
ปฐวีธาตุ ธาตุดิน คือ ธาตุที่มีลักษณะแข้นแข็ง หรือธาตุที่ทำให้ตั้งอยู่เป็นรูปร่าง เช่น ดิน หิน ต้นไม้ ภูเขา เสาไฟ เป็นต้น ส่วนธาตุดินที่มีอยู่ในร่างกาย ได้แก่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เป็นต้น ล้วนจัดเป็นธาตุดินทั้งสิ้น
2. อาโปธาตุ
อาโปธาตุ ธาตุน้ำ คือ ธาตุที่มีลักษณะเหลว เอิบอาบ เหนียว หรือมีลักษณะทำให้ประสานติดอยู่ เช่น น้ำฝน น้ำค้าง น้ำมัน น้ำผึ้ง เป็นต้น ธาตุน้ำที่มีอยู่ในร่างกายเรา ได้แก่ เลือด เหงื่อ น้ำลาย น้ำตา เสลด เป็นต้น ล้วนจัดเป็นธาตุน้ำทั้งสิ้น
3. เตโชธาตุ
เตโชธาตุ ธาตุไฟ คือ ธาตุที่มีลักษณะร้อน ให้ความอบอุ่น เผาผลาญ เช่น ไฟตามธรรมชาติ ไฟฟ้า ไฟที่เกิดจากฟืน ไฟที่เกิดจากดวงอาทิตย์ เป็นต้น ส่วนไฟที่อยู่ในร่างกาย ได้แก่ ไฟที่ทำให้ร่างกายอบอุ่น ไฟที่เผาผลาญร่างกายให้ทรุดโทรม ไฟที่ทำให้ร่างกายเร่าร้อน ไฟที่ช่วยย่อยอาหาร เป็นต้น ล้วนจัดเป็นธาตุไฟทั้งสิ้น
4. วาโยธาตุ
วาโยธาตุ ธาตุลม คือ ธาตุที่มีลัษณะพัดไปมา ทำให้เกิดการเคลื่อนไหว เช่น ลมตามธรรมชาติ ลมที่เกิดจากพัดลม ลมพายุ ลมฝน เป็นต้น ลมที่อยู่ในร่างกาย ได้แก่ ลมพัดขึ้นเบื้องบน ลมพัดลงเบื้องต่ำ ลมในท้อง ลมในไส้ ลมหายใจเข้า-ออก เป็นต้น ล้วนจัดเป็นธาตุลมทั้งสิ้น
