ปาพจน์ 2 ประการ

ปาพจน์ แปลว่า วจนะอันเป็นประธาน ถ้อยคำหรือคำพูดอันเป็นประธาน พุทธพจน์หลัก ได้แก่ คำสอนอันเป็นหลักใหญ่ของพระพุทธเจ้า แบ่งเป็น 2 อย่าง คือ

1. ธรรม

ธรรม ได้แก่ คำสอนแสดงหลักความจริงที่ควรรู้ และแนะนำหลักความดีที่ควรประพฤติ มีไว้สำหรับขัดเกลาจิตใจของบุคคลให้ละเอียดประณีตยิ่งขึ้น เพื่อให้ผู้ปฏิบัติได้รับประโยชน์สุขสูงสุดตามสมควรแก่การปฏิบัติ

ลักษณะของธรรมนั้นมี 4 ประการ คือ

1) สวากขาตธรรม คือ เป็นธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว พระองค์ทรงพิจารณาดีแล้วว่าเป็นประโยชน์แก่ผู้ปฏิบัติจึงทรงนำมาตรัสไว้

2) สัลเลขธรรม คือ เป็นธรรมที่ขัดเกลากิเลสของผู้ปฏิบัติตามให้เบาบางลงและหมดสิ้นไปในที่สุด

3) นิยยานิกธรรม คือ เป็นธรรมที่สามารถนำพาผู้ปฏิบัติออกจากกองทุกข์ได้อย่างแท้จริง

4) สันติธรรม คือ เป็นธรรมที่นำความสงบสุขมาแก่ผู้ปฏิบัติ และเป็นธรรมที่นำไปสู่สันติที่แท้จริงคือพระนิพพาน

2. วินัย

วินัย ได้แก่ ข้อบัญญัติที่วางไว้เป็นหลักกำกับความประพฤติให้เป็นระเบียบเรียบร้อยเสมอกัน เพื่อให้พุทธสาวกมีหลักปฏิบัติเป็นไปในทิศทางเดียวกัน มี 2 ประเภท คือ

1) อาคาริยวินัย วินัยสำหรับผู้ครองเรือน ได้แก่ ศีล 5 และศีล 8 สำหรับฆราวาสผู้ครองเรือนยึดถือปฏิบัติ เพื่อให้เกิดความเป็นระเบียบและความสงบร่มเย็นในการครองเรือนและการอยู่ร่วมกันในสังคม

2) อนาคาริยวินัย วินัยสำหรับผู้มิได้ครองเรือนซึ่งก็คือบรรพชิตนั่นเอง ได้แก่ ศีล 10 สำหรับสามเณร ศีล 227 สำหรับพระภิกษุ และศีล 311 สำหรับภิกษุณี (ปัจจุบันไม่มีภิกษุณีแล้ว) เพื่อให้เกิดความเป็นระเบียบเรียบร้อยและความสงบร่มเย็นของพระสงฆ์สามเณร

ทั้งพระธรรมและพระวินัยนี้ ถือเป็นคำสอนหลักของพระพุทธเจ้า อีกทั้งพระพุทธเจ้าได้ประทานโอวาทแก่ภิกษุทั้งหลายก่อนเสด็จดับขันธปรินิพพานว่า เมื่อพระองค์เส็จดับขันธปรินิพพานไปแล้ว พระธรรมและพระวินัยนี้แหละ เป็นศาสดาของพุทธศาสนิกชนแทนพระองค์