ปีติ 5 ประการ

ปีติ คือ ความอิ่มใจ ความปลาบปลื้มใจ หมายเอาปีติที่เกิดจากการปฏิบัติสมถกรรมฐาน มี 5 ประการ คือ

1. ขุททกาปีติ

ขุททกาปีติ ปีติเล็กน้อย เป็นปีติที่มีกำลังเบาบาง เมื่อเกิดขึ้นมาแล้ว ส่งผลให้เกิดความเอิบอิ่มใจ มีอาการขนลุกชูชันบ้าง ทำให้น้ำตาไหลบ้าง

2. ขณิกาปีติ

ขณิกาปีติ ปีติชั่วขณะ เป็นปีติที่เกิดขึ้นและตั้งอยู่ชั่วขณะหนึ่ง ทำให้เกิดอาการเสียวแปลบๆ ไปทั่วร่าง เป็นขณะ ๆ เหมือนฟ้าแลบ

3. โอกกันติกาปีติ

โอกกันติกาปีติ ปีติเป็นระลอกหรือปีติเป็นพักๆ เป็นปีติที่เมื่อเกิดขึ้นมาแล้วสามารถตั้งอยู่ได้นานกว่าขณิกาปีติ ทำให้เกิดมีอาการซู่ซ่าเป็นระลอก ๆ เปรียบเหมือนคลื่นซัดฝั่ง บางครั้งรู้สึกซาบซ่า บางครั้งทำให้ร่างกายโยกโคลงไปมา

4. อุพเพงคาปีติ

อุพเพงคาปีติ ปีติโลดโผน หรือปีติโลดลอย เป็นปีติที่มีกำลังแรงกว่าปีติสามอย่างข้างต้นนั้น เป็นปีติที่ทำให้ใจฟูเกิดความเอิบอิ่มอย่างแรง จนถึงขั้นแสดงอาการบางอย่างโดยไม่ตั้งใจ เช่น เปล่งอุทานออกมา หรือบางครั้งก็ทำให้รู้สึกตัวเบาจนลอยขึ้นไปในอากาศ

5. ผรณาปีติ

ผรณาปีติ ปีติซาบซ่าน เมื่อเกิดขึ้นมาแล้ว ทำให้เกิดความรู้สึกเย็นซ่านเอิบอาบแผ่ไปทั่วสรรพางค์กาย

ปีติทั้ง 5 ประการนี้ จัดเป็นวิปัสสนูปกิเลส ผู้ปฏิบัติธรรมจะได้สัมผัสกับปีติเหล่านี้อย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งหมด แต่ต้องไม่หลงยึดติดในปีติเหล่านี้ ต้องสละเสียให้ได้ ถ้าหากหลงยึดติดอยู่ในปีติเหล่านี้ ย่อมไม่สามารถเดินทางถึงปลายทางคือพระนิพพานได้