
สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม.
[คำอ่าน : สัง-กับ-ปะ-รา-โค, ปุ-ริ-สัด-สะ, กา-โม]
“ความกำหนัดเพราะดำริ เป็นกามของคน”
(สํ.ส. ๑๕/๓๒, องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๔๖๐)
ราคะ คือ ความกำหนัดรักใคร่ในกามคุณทั้ง ๕ ประการ คือ รูป เสียง กลิ่น รส และสัมผัส ที่น่าใคร่น่าพอใจ เป็นความปรารถนา ความต้องการที่จะได้สิ่งเหล่านั้นมาครอบครองหรือมาบำเรอตนเอง
ราคะ เกิดขึ้นเพราะมีความดำริคือความคิดเป็นมูลราก เช่น เมื่อได้เห็นรูป เราคิดไปว่ารูปนี้สวยงาม น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ ก็เกิดเป็นราคะขึ้นมา ได้รับสัมผัสแล้วคิดไปว่า สัมผัสนี้ช่างน่าปรารถนาเหลือเกิน ก็เกิดเป็นราคะขึ้นมาได้เช่นกัน
จะเห็นได้ว่า ราคะ เกิดมาจากความคิดที่เราปรุงแต่งไปในทางที่ชอบใจ เช่น เห็นรูปที่สวย ๆ แล้วคิดชอบใจ อยากได้มาครอบครอง อยากมองนาน ๆ ได้ยินเสียงที่ไพเราะเสนาะหูแล้วชอบใจ อยากฟังบ่อย ๆ เป็นต้น
หากเราไม่คิดไปในทางที่พอใจชอบใจ เมื่อเห็นรูป ได้ยินเสียง ได้กลิ่น ได้ลิ้มรส ได้รับสัมผัส แล้วพิจารณาให้เห็นตามเป็นจริงว่า รูป เสียง กลิ่น รส และสัมผัส นั้น เป็นสิ่งที่มีเกิดมีดับเป็นธรรมดา ไม่มีสิ่งใดน่าปรารถนาหรือน่าพอใจ ก็จะทำให้คลายความกำหนัดเสียได้
สารบัญ พุทธศาสนสุภาษิต
- อัตตวรรค หมวดตน
- อัปปมาทวรรค หมวดความไม่ประมาท
- กัมมวรรค หมวดกรรม
- กิเลสวรรค หมวดกิเลส
- โกธวรรค หมวดความโกรธ
- ขันติวรรค หมวดความอดทน
- จิตตวรรค หมวดจิต
- ชยวรรค หมวดความชนะ
- ทานวรรค หมวดทาน
- ทุกขวรรค หมวดทุกข์
- ธัมมวรรค หมวดธรรม
- ปกิณกวรรค หมวดเบ็ดเตล็ด
- ปัญญาวรรค หมวดปัญญา
- ปมาทวรรค หมวดความประมาท
- ปาปวรรค หมวดบาป
- ปุคคลวรรค หมวดบุคคล
- ปุญญวรรค หมวดบุญ
- มัจจุวรรค หมวดความตาย
- มิตตวรรค หมวดมิตร
- ยาจนาวรรค หมวดการขอ
- ราชวรรค หมวดพระราชา
- วาจาวรรค หมวดวาจา
- วิริยวรรค หมวดความเพียร
- เวรวรรค หมวดเวร
- สัจจวรรค หมวดความสัตย์
- สติวรรค หมวดสติ
- สัทธาวรรค หมวดศรัทธา
- สันตุฏฐิวรรค หมวดสันโดษ
- สมณวรรค หมวดสมณะ
- สามัคคีวรรค หมวดสามัคคี
- สีลวรรค หมวดศีล
- สุขวรรค หมวดความสุข
- เสวนาวรรค หมวดการคบหา