ทุกฺขํ เสติ ปราชิโต.
[คำอ่าน : ทุก-ขัง, เส-ติ, ปะ-รา-ชิ-โต]
“ผู้แพ้ ย่อมอยู่เป็นทุกข์”
(สํ.ส. 15/122, ขุ.ธ. 25/42)
ความพ่ายแพ้ คือ การถูกทำให้จำยอม ตัวอย่างการพ่ายแพ้ในทางโลก เช่น การแพ้พนัน การแพ้กีฬา การแพ้การต่อสู้ การแพ้สงคราม การแพ้ธุรกิจ การแพ้คดี เป็นต้น
ในทางคดีโลกนั้น ผู้ที่พ่ายแพ้ดังกล่าวมา ย่อมจะอยู่ไม่เป็นสุข คือมีความทุกข์ ทุกข์เพราะพ่ายแพ้ เพราะเมื่อพ่ายแพ้แล้วอาจจะรู้สึกอับอายขายหน้า เสียศักดิ์ศรี เป็นต้น
แต่ในทางคดีธรรมนั้น ความพ่ายแพ้ หมายถึง แพ้ต่อกิเลส คือถูกกิเลสครอบงำสั่งการ จนต้องทำทุกสิ่งทุกอย่างตามอำนาจของกิเลสเป็นเหตุให้ทำผิดศีลธรรมบ้าง ผิดกฏหมายบ้านเมืองบ้าง
กิเลสนี้เป็นตัวก่อทุกข์ เมื่อพ่ายแพ้ต่อกิเลสเสียแล้ว ย่อมจะถูกกิเลสครอบงำ และมีแต่ความทุกข์ที่กิเลสก่อให้ไม่มีที่สิ้นสุด
