ภาวนา 2 ประการ

ภาวนา แปลว่า การเจริญ การทำให้เจริญ ทำให้มีขึ้น ทำให้เกิดขึ้น หรือการฝึกอบรมจิตใจ หมายถึง การทำให้จิตใจเจริญขึ้น ยกระดับจิตให้สูงขึ้น มี 2 อย่าง คือ

1. สมถภาวนา

สมถภาวนา คือ การฝึกอบรมจิตให้เกิดความสงบ หรือการฝึกสมาธิ เป็นการฝึกจิตให้จดจ่ออยู่กับอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง จนเกิดเป็นเอกัคคตาจิต คือภาวะที่จิตมีอารมณ์เดียว จนกลายเป็นสมาธิขึ้นมา เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สมถกรรมฐาน

อานิสงส์ของสมถภาวนา คือ จิตเป็นสมาธิ สามารถเข้าสมาธิขั้นสูงที่เรียกว่า ฌาน หรือ สมาบัติ ได้

2. วิปัสสนาภาวนา

วิปัสสนาภาวนา คือ การฝึกอบรมปัญญาให้เกิดความรู้แจ้งตามความเป็นจริง ด้วยการฝึกพิจารณาสรรพสิ่งให้เห็นตามความเป็นจริง ว่าทุกสิ่งล้วนตกอยู่ภายใต้กฏของพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา พิจารณาจนรู้แจ้งตามความเป็นจริง แล้วคลายความยึดมั่นถือมั่นเสียได้ วิปัสสนาภาวนานี้ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วิปัสสนากรรมฐาน

อานิสงส์ของวิปัสสนาภาวนา คือ ทำให้เกิดความรู้แจ้งเห็นจริง จิตคลายความยึดมั่นถือมั่นและหลุดพ้นจากกิเลส สามารถเข้าถึงพระนิพพานได้ในที่สุด