นตฺถิ ราคสโม อคฺคิ “ไฟเสมอด้วยราคะ ไม่มี”

นตฺถิ ราคสโม อคฺคิ.

[คำอ่าน : นัด-ถิ, รา-คะ-สะ-โม, อัก-คิ]

“ไฟเสมอด้วยราคะ ไม่มี”

(ขุ.ธ. ๒๕/๔๒, ๔๘)

คำว่า “ไฟ” คือสิ่งที่ร้อนและมีปกติเผาไหม้ มันอยู่ใกล้สิ่งใดมันก็ไหม้สิ่งนั้นให้วอดวายไป แต่ไฟธรรมดาสามัญนั้น พอมันไหม้จนเหลือแต่เถ้า มันก็มอดดับไปเอง หรือแม้ว่ามันไม่มอดดับไปตามธรรมชาติของมัน เราก็ยังสามารถเอาน้ำมาดับมันได้ หรือใช้เครื่องมือในการดับไฟต่าง ๆ ที่มนุษย์ผลิตคิดค้นขึ้นมา มาดับมันลงเสียได้ไม่ยากนัก

ส่วนไฟคือราคะ อันได้แก่ความกำหนัดกลัดกลุ้มนั้น มันเผาไหม้สรรพสัตว์มานักต่อนัก มันเผาไหม้จิตใจเรามาหลายภพหลายชาติ ไม่ยอมดับสักที ชาติที่แลัวมันก็เผา ชาตินี้มันก็เผา และแน่นอนว่า มันจะตามเผาไหม้จิตใจเราไปทุกภพทุกชาติที่เกิด

การที่จะดับไฟคือราคะเสียได้นั้น ต้องอาศัยการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน ตามแนวทางแห่งสติปัฏฐาน ๔ ดำเนินตามวิถีแห่งอริยมรรคมีองค์ ๘ จนเกิดวิปัสสนาญาณครบทั้ง ๙ (หรือวิปัสสนาญาณ ๑๖) สามารถเข้าถึงความเป็นอริยบุคคลขั้นสูงสุดได้เท่านั้น จึงจะสามารถดับไฟคือราคะนี้ได้สนิท

เมื่อไฟคือราคะเป็นสิ่งที่ดับได้ยากอย่างนี้ ท่านจึงเปรียบว่า ไม่มีไฟชนิดใดในโลกที่จะรุนแรงเท่ากับไฟคือราคะอีกแล้ว เพราไฟอื่น ๆ เผาไหม้เพียงชั่วครั้งชั่วคราว เผาไหมเพียงในชาตินั้น ๆ เท่านั้น และสามารถดับได้ แต่ไฟคือราคะนั้น เผาไหม้ทุกภพทุกชาติ และไม่สามารถดับด้วยวิธีอื่นได้ นอกจากการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน