ทวาร 6 ประการ

ทวาร แปลว่า ประตู ทาง หรือช่องทาง มีความหมายเป็น 2 นัย คือ นัยที่ 1 หมายถึงช่องทางในการรับรู้อารมณ์ มี 6 อย่าง เรียกว่า ทวาร 6 นัยที่ 2 หมายถึงช่องทางในการทำกรรม มี 3 ทาง เรียกว่า ทวาร 3 ในที่นี้จะกล่าวถึงทวาร 6 คือ

1. จักขุทวาร ทวารคือตา เป็นช่องทางในการรับรู้อารมณ์ภายนอก หรืออายตนะภายนอก คือ รูป
2. โสตทวาร ทวารคือหู เป็นช่องทางในการรับรู้อารมณ์ภายนอก หรืออายตนะภายนอก คือ เสียง
3. ฆานทวาร ทวารคือจมูก เป็นช่องทางในการรับรู้อารมณ์ภายนอก หรืออายตนะภายนอก คือ กลิ่น
4. ชิวหาทวาร ทวารคือลิ้น เป็นช่องทางในการรับรู้อารมณ์ภายนอก หรืออายตนะภายนอก คือ รส
5. กายทวาร ทวารคือกาย เป็นช่องทางในการรับรู้อารมณ์ภายนอก หรืออายตนะภายนอก คือ โผฏฐัพพะ
6. มโนทวาร ทวารคือใจ เป็นช่องทางในการรับรู้อารมณ์ภายนอก หรืออายตนะภายนอก คือ ธรรมารมณ์

ทวาร 6 นี้ ก็คืออายตนะภายใน 6 ประการ นั่นเอง