เทสนาวิธี 4 ประการ

เทสนาวิธี หรือ ลีลาการสอน หรือ พุทธลีลาในการสอน การสอนของพระพุทธเจ้าแต่ละครั้ง แม้ที่เป็นเพียงธรรมีกถา หรือการสนทนาทั่วไป ซึ่งมิใช่คราวที่มีความมุ่งหมายเฉพาะพิเศษ ก็จะดำเนินไปอย่างสำเร็จผลดีโดยมีองค์ประกอบที่เป็นคุณลักษณะ 4 ประการ คือ

1. สันทัสสนา

สันทัสสนา ชี้แจงให้เห็นชัด คือ จะสอนอะไร ก็ชี้แจงจำแนกแยกแยะอธิบายและแสดงเหตุผลให้ชัดเจน จนผู้ฟังเข้าใจแจ่มแจ้ง เห็นจริงเห็นจัง ดังจูงมือไปดูเห็นกับตา ทำให้ผู้ฟังคลายความสงสัย เข้าใจแจ่มแจ้ง

2. สมาทปนา

สมาทปนา ชวนใจให้อยากรับเอาไปปฏิบัติ คือ สิ่งใดควรปฏิบัติหรือหัดทำ ก็แนะนำหรือบรรยายให้ซาบซึ้งในคุณค่า มองเห็นความสำคัญที่จะต้องฝึกฝนบำเพ็ญจนใจยอมรับ อยากลงมือทำ หรือนำไปปฏิบัติ เป็นเหตุให้ผู้ฟังนำสิ่งที่ได้รับการถ่ายทอดนั้นไปปฏิบัติจนเกิดประโยชน์ได้รับประโยชน์ด้วยตนเอง

3. สมุตเตชนา

สมุตเตชนา เร้าใจให้อาจหาญแกล้วกล้า คือ ปลุกเร้าใจให้กระตือรือร้นเกิดความอุตสาหะมีกำลังใจแข็งขัน มั่นใจที่จะทำให้สำเร็จจงได้ สู้งาน ไม่หวั่นระย่อ ไม่กลัวเหนื่อย ไม่กลัวยาก เกิดความมานะบากบั่นในอันที่จะนำสิ่งที่ได้รับถ่ายทอดนั้นไปปฏิบัติตามให้เห็นผล

4. สัมปหังสนา

สัมปหังสนา ปลอบชโลมใจให้สดชื่นร่าเริง คือ บำรุงจิตให้แช่มชื่นเบิกบาน โดยชี้ให้เห็นผลดีหรือคุณประโยชน์ที่จะได้รับและทางที่จะก้าวหน้าบรรลุผลสำเร็จยิ่งขึ้นไป ทำให้ผู้ฟังมีความหวังและร่าเริงเบิกบานใจ ในอันที่จะนำสิ่งที่ได้รับถ่ายทอดนั้นไปปฏิบัติให้เกิดประโยชน์