นตฺถิ โมหสมํ ชาลํ “ข่ายเสมอด้วยโมหะ ไม่มี”

นตฺถิ โมหสมํ ชาลํ.

[คำอ่าน : นัด-ถิ, โม-หะ-สะ-มัง, ชา-ลัง]

“ข่ายเสมอด้วยโมหะ ไม่มี”

(ขุ.ธ. ๒๕/๔๘)

ตาข่าย เป็นเครื่องดักสัตว์ มีทั้งตาข่ายสำหรับดักสัตว์บกและสัตว์น้ำ เมื่อสัตว์ทั้งหลายติดอยู่ในตาข่ายแล้ว ย่อมยากที่จะพ้นไปได้ ที่สามารถดิ้นหลุดได้ก็มี แต่มีน้อยนัก

ส่วนโมหะ คือความลุ่มหลง ก็เป็นกิเลสที่ดักสรรพสัตว์ให้ติดอยู่ในโลก เมื่อถูกความหลงครอบงำเสียแล้ว ย่อมกลายเป็นคนโง่เขลาเบาปัญญา ไม่สามารถมองเห็นสัจธรรมของชีวิต ไม่เห็นความไม่เที่ยงแท้ ความเป็นทุกข์ และความไร้ตัวตน ของสรรพสิ่ง ทำให้หลงเพลินอยู่ในโลก

ตาข่าย เมื่อติดแล้วย่อมสามารถดิ้นหลุดได้บ้าง หรือถึงแม้ว่าจะดิ้นหลุดไม่ได้ ถึงขั้นต้องตายคาตาข่าย แต่ก็ตายเฉพาะในชาตินี้เท่านั้น มันไม่ได้ตามไปเกาะกุมสรรพสัตว์ให้ขาดอิสระหรือทำลายชีวิตในทุกภพทุกชาติ

ส่วนโมหะคือความหลง เมื่อติดแล้วย่อมทำให้สรรพสัตว์วนเวียนอยู่ในภพสงสารอีกชาติแล้วชาติเล่า ไม่สามารถหลุดพ้นไปได้ จนกว่าจะถึงอมตธรรมอันจะนำให้พ้นจากห้วงมหรรณพภพสงสารได้

จึงสามารถเปรียบเทียบได้ว่า ไม่มีตาข่ายใด ๆ ในโลก ที่จะเป็นเครื่องดักสรรพสัตว์ให้ติดอยู่ในไตรภพนี้ได้เทียบเท่าด้วยโมหะ