สมาธิ 3 ประการ (หมวดที่ 1)

สมาธิ 3 ประการ

สมาธิ คือ ความตั้งมั่นแห่งจิต สภาวะที่จิตสงบนิ่งจับอยู่ที่อารมณ์อันเดียว ไม่ฟุ้งซ่านหรือหวั่นไหวไปตามอารมณ์ต่าง ๆ ภายนอก แบ่งประเภทตามระดับความตั้งมั่นแห่งจิตออกเป็น 2 ประเภทบ้าง 3 ประเภทบ้าง ในที่นี้จะกล่าวถึงสมาธิ 3 ประเภท คือ

1. ขณิกสมาธิ

ขณิกสมาธิ สมาธิชั่วขณะ คือสมาธิที่เกิดขึ้นชั่วขณะหนึ่งแล้วก็หายไป ยังไม่นิ่ง เหมือนสัญญาณโทรศัพท์ในสถานที่อับสัญญาณ มา ๆ หาย ๆ ไม่เสถียร

2. อุปจารสมาธิ

อุปจารสมาธิ สมาธิเฉียด ๆ สมาธิจวนจะแน่วแน่ คือ สมาธิที่ยังไม่ดิ่งถึงที่สุด เป็นสมาธิที่เฉียด ๆ เข้าไปเกือบจะถึงฌานแต่ก็ยังไม่ถึง สามารถระงับกิเลสได้ชั่วคราวเพราะจิตยังไม่นิ่ง ยังไม่แนบสนิทกับอารมณ์ เหมือนสัญญาณโทรศัพท์ในสถานที่สัญญาณค่อนข้างดี แต่ไม่เต็มที่ คือมีสัญญาณหายบ้าง ไม่เสถียร

3. อัปปนาสมาธิ

อัปปนาสมาธิ สมาธิอันแน่วแน่ สมาธิแนบสนิท หมายถึง สมาธิในฌาน เป็นสมาธิที่แน่วแน่ดิ่งลงไปถึงที่สุด จนสามารถตัดอารมณ์ภายนอกได้ ถึงอยู่ในที่ที่มีเสียงดังก็ไม่ได้ยิน จิตจะมีอารมณ์เดียว หรือที่เรียกว่า เอกัคคตาจิต สามารถข่มกิเลสได้ตราบเท่าที่ยังอยู่ในสมาธิ เปรียบเหมือนการใช้โทรศัพท์ในสถานที่มีสัญญาณเสถียร สัญญาณจะคงที่ไม่ขาดหาย