ปาฏิหาริย์ คือ ความอัศจรรย์ การกระทำที่เป็นอัศจรรย์ หรือ การกระทำที่ทำให้เกิดผลเป็นอัศจรรย์ มี 3 ประการ คือ
1. อิทธิปาฏิหาริย์
อิทธิปาฏิหาริย์ ปาฏิหาริย์คือฤทธิ์ การแสดงฤทธิ์เป็นอัศจรรย์ หมายถึง การแสดงฤทธิ์ เช่น เหาะเหินเดินอากาศ ดำดิน หายตัว แยกร่างเป็นหลาย ๆ ร่าง เป็นต้น
เหตุผลในการแสดงฤทธิ์ของพระพุทธเจ้ามี 2 อย่าง คือ
1) เพื่อทำลายทิฏฐิและทำให้เกิดความเลื่อมใส ง่ายต่อการแสดงธรรม เพราะบุคคลบางจำพวกจะเลื่อมใสผู้มีฤทธิ์ หรือเป็นผู้มีฤทธิ์จึงหัวดื้อไม่ยอมฟัง สอนได้ยาก การแสดงฤทธิ์จะทำให้บุคคลเหล่านี้เลื่อมใส และสามารถสั่งสอนได้ง่าย
2) เพื่อปกป้องพระพุทธศาสนาจากการถูกย่ำยีของคนลัทธิอื่น เพราะเมื่อก่อนมักจะมีคนลัทธิอื่นย่ำยีพุทธศาสนาด้วยการยกเรื่องฤทธิ์ขึ้นมาอ้าง
2. อาเทสนาปาฏิหาริย์
อาเทสนาปาฏิหาริย์ ปาฏิหาริย์คือการทายใจ คือ การกำหนดความคิด อุปนิสัย รวมถึงความสามารถในการบรรลุธรรมของผู้อื่นได้ เช่น รู้ว่าคนคนนั้นกำลังคิดอะไรอยู่ อุปนิสัยของเขาเป็นอย่างไร แสดงธรรมอย่างไรเขาจึงจะเข้าใจและบรรลุได้ง่าย
3. อนุสาสนีปาฏิหาริย์
อนุสาสนีปาฏิหาริย์ ปาฏิหาริย์คืออนุศาสนีย์ คือ ความอัศจรรย์อันเกิดจากพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า คือ พระธรรมนั้นเป็นสิ่งที่เป็นจริง ไม่อาจลบล้างได้ พิสูจน์ให้เห็นจริงได้ สามารถปฏิบัติและเห็นผลได้จริง เป็นคำสอนที่ยกระดับจิตของบุคคลจากปุถุชนให้กลายเป็นอริยชนได้
ในปาฏิหาริย์ทั้ง 3 ประการนั้น พระพุทธเจ้าทรงตำหนิอิทธิปาฏิหาริย์และอาเทสนาปาฏิหาริย์ เพราะไม่เป็นไปเพื่อความพ้นทุกข์ และทรงห้ามพระภิกษุแสดงฤทธิ์ แต่ทรงสรรเสริญอนุสาสนีย์ปาฏิหาริย์ เพราะเป็นไปเพื่อประโยชน์สุขโดยส่วนเดียว
