ปญฺญา โลกสฺมิ ปชฺโชโต.
[คำอ่าน : ปัน-ยา, โล-กัด-สะ-มิ, ปัด-โช-โต]
“ปัญญา เป็นแสงสว่างในโลก”
(สํ.ส. 15/61)
ปัญญา แปลว่า ความรอบรู้ คือรู้ทางแห่งความเสื่อม รู้ทางแห่งความเจริญ รู้ดีรู้ชั่ว รู้ว่าสิ่งใดเป็นประโยชน์ สิ่งใดไม่เป็นประโยชน์ เมื่อรู้แล้วก็ละทางแห่งความเสื่อมเสีย แล้วดำเนินตามทางแห่งความเจริญ
คนทั้งหลายบนโลกมนุษย์นี้ ถึงแม้จะมีแสงสว่างอย่างอื่นช่วยส่องทาง เช่น แสงอาทิตย์ที่ทำให้มองเห็นในเวลากลางวัน แสงจันทร์ที่ทำให้มองเห็นในเวลากลางคืน และแสงอื่น ๆ ที่มนุษย์ผลิตขึ้นมาใช้เพื่อช่วยในการมองเห็น ก็ตาม
แต่ถ้าขาดปัญญาเสียอย่างเดียว ถึงจะมีแสงสว่างอื่น ๆ อีกมากมาย เขาก็ไม่สามารถเลี้ยงชีวิตของตัวเองได้ เพราะการใช้ชีวิตนั้น จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องอาศัยปัญญา เช่น ปัญญาสำหรับประกอบสัมมาชีพ เพื่อแสวงหาปัจจัยสี่สำหรับใช้ในการดำรงชีวิต
ที่ยิ่งไปกว่านั้นคือ การที่จะปฏิบัติตนเพื่อให้พ้นไปจากความทุกข์ ยิ่งต้องอาศัยปัญญาที่เรียกว่า โลกุตตรปัญญา คือปัญญาเหนือโลก อันจะเกิดขึ้นได้ด้วยการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน
จึงสามารถกล่าวได้ว่า ปัญญา เป็นแสงสว่างในโลก เพราะปัญญา เป็นสิ่งที่ส่องสว่างนำทางให้มนุษย์สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ และนำทางไปสู่ความพ้นทุกข์เสียได้
