เทวทูต 5 ประการ

เทวทูต คือ ทูตของยมเทพ หรือ สื่อแจ้งข่าวของมฤตยู หมายถึง สิ่งที่เป็นสัญญาณเตือนให้ระลึกถึงคติธรรมดาของชีวิตอันมีความตายเป็นที่สุด เพื่อจะได้เกิดความสลดสังเวชและไม่ประมาท จะได้เร่งขวนขวายทำความดี จำแนกเป็น 3 ประเภทบ้าง 4 ประเภทบ้าง 5 ประเภทบ้าง ในที่นี้จะกล่าวถึงเทวทูต 5 คือ

1. ทหระ หรือ มันทกุมาร

ทหระ หรือ มันทกุมาร คือ เด็กอ่อน เด็กอ่อนนี้เป็นสัญญาณเตือนให้เราได้พิจารณาเห็นความเป็นทุกข์ของการเกิด คนทุกคนเมื่อเกิดขึ้นมาแล้วย่อมอยู่ในภาวะของเด็กอ่อนชั่วระยะเวลาหนึ่ง ในช่วงนี้จะไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ต้องได้รับการประคบประหงมจากมารดาบิดาด้วยความทะนุถนอม จึงสามารถมีชีวิตเติบใหญ่ได้

เมื่อพิจารณาดูเด็กอ่อน เราจะเข้าใจความเป็นทุกข์ของการเกิดได้อย่างชัดเจน ยิ่งเกิดบ่อยแค่ไหน ก็ทุกข์บ่อยแค่นั้น เราควรเร่งบำเพ็ญบารมีเพื่อให้ถึงความพ้นทุกข์คือพระนิพพานโดยเร็วที่สุด ยิ่งถึงนิพพานได้เร็วแค่ไหน ก็ยิ่งตัดภพตัดชาติคือระงับการเกิดได้เร็วแค่นั้น

2. ชิณณะ

ชิณณะ คือ คนแก่ คนแก่เป็นสัญญาณเตือนให้เห็นถึงความไม่แน่นอนของชีวิต คนทุกคนเกิดมาไม่สามารถเป็นเด็กได้ตลอดหรือเป็นหนุ่มได้ตลอด เพราะสุดท้ายจะต้องเข้าถึงความแก่ ตามความเปลี่ยนแปลงของสังขาร และเมื่อเข้าถึงความแก่ ความเปลี่ยนแปลงทางร่างกายก็ปรากฏในทางที่เป็นลบ เช่น ความสามารถลดลง สติปัญญาถอยลง เป็นต้น

เมื่อพิจารณาดูคนแก่ด้วยปัญญาแล้ว เราจะเห็นได้ชัดเจนว่า ความแก่เป็นอุปสรรคอย่างหนึ่งของการสร้างบารมี ดังนั้น เราควรเร่งสร้างบุญสร้างบารมีเสียตั้งแต่ยังอยู่ในวัยหนุ่มสาว ยังมีเรี่ยวแรงที่จะสร้างได้

3. พยาธิตะ หรือ อาพาธิกะ

พยาธิตะ หรือ อาพาธิกะ คือ คนเจ็บป่วย ธรรมดาคนเจ็บป่วยนั้นจะได้รับความทุกข์ทรมานอันเกิดขึ้นจากความเจ็บป่วย หนักบ้างเบาบ้างตามกำลังของความเจ็บป่วยที่ได้รับ บ้างก็สามารถทนอยู่ได้จนร่างกายหายเป็นปกติ บ้างก็ต้องจบชีวิตลงเพราะฤทธิ์ของความเจ็บป่วยที่ได้รับ

เมื่อพิจารณาดูคนเจ็บป่วยด้วยปัญญาแล้ว เราจะเห็นชัดว่า ความเจ็บป่วยก็เป็นอุปสรรคต่อการบำเพ็ญบารมีเช่นกัน ดังนั้น เมื่อยังมีสุขภาพร่างกายแข็งแรงอยู่ พึงรีบขวนขวายสร้างบุญบารมีให้มาก ๆ

4. กัมมการณัปปัตตะ

กัมมการณัปปัตตะ คือ คนถูกลงโทษ หรือคนถูกจองจำลงอาญา คนที่ถูกลงโทษ ถูกจองลำลงอาญานั้น ย่อมได้รับความทุกข์ทรมานทั้งทางกายและทางใจ อีกทั้งขาดอิสรภาพในการทำสิ่งต่าง ๆ ตามใจปรารถนา โอกาสที่จะได้สร้างสมคุณงามความดีก็ยิ่งน้อยลงไปอีก

เมื่อพิจารณาดูคนถูกลงโทษถูกจองจำ เห็นถึงความไร้อิสรภาพของเขาแล้ว พึงกลับมาพิจารณาดูตนเอง ว่าเรานี้มีอิสรภาพ มีโอกาสที่จะสร้างคุณงามความดี สร้างบารมีได้ดังที่ใจต้องการ แล้วลงมือสร้างคุณงามความดีเอาไว้ให้มาก ๆ

5. มตะ

มตะ คือ คนตาย สัตว์ทั้งหลายตายด้วยสาเหตุหลายอย่าง บ้างก็ตายเพราะโรค บ้างก็ตายเพราะความแก่ตามกาลเวลา บ้างก็ตายเพราะถูกทำลายชีวิต และตายในวัยต่าง ๆ กัน เช่น บ้างก็ตายตั้งแต่อยู่ในท้องมารดา บ้างก็ตายในปฐมวัย บ้างก็ตายในมัชฌิมวัย บ้างก็ตายในปัจฉิมวัย แต่ไม่ว่าจะตายในวัยไหน หรือเพราะสาเหตุใด สุดท้าย สรรพสัตว์ทุกตัวตนจะต้องตายอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

เมื่อพิจารณาดูคนตายที่ตายด้วยสาเหตุต่างกันและวัยที่ต่างกัน จะเห็นถึงความไม่แน่นอนของชีวิต เราไม่รู้เลยว่า เราจะตายวันไหน และจะตายเพราะอะไร รู้แต่เพียงว่า เราจะต้องตายแน่นอน ดังนั้น พึงรีบขวนขวายสร้างคุณงามความดี สร้างบุญบารมีในขณะที่ยังมีโอกาส