นิมิต 4 ประการ

นิมิต 4 ประการ

นิมิต แปลว่า เครื่องหมาย หรือ เครื่องกำหนด ในที่นี้หมายถึง สิ่งที่พระโพธิสัตว์ทอดพระเนตรเห็น อันเป็นสาเหตุให้ปรารภที่จะเสด็จออกบรรพชา มี 4 ประการ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เทวทูต 4 ประกอบด้วย

1. ชิณณะ

ชิณณะ คือ คนแก่ คนแก่เป็นสัญญาณเตือนให้เห็นถึงความไม่แน่นอนของชีวิต คนทุกคนเกิดมาไม่สามารถเป็นเด็กได้ตลอดหรือเป็นหนุ่มได้ตลอด เพราะสุดท้ายจะต้องเข้าถึงความแก่ ตามความเปลี่ยนแปลงของสังขาร และเมื่อเข้าถึงความแก่ ความเปลี่ยนแปลงทางร่างกายก็ปรากฏในทางที่เป็นลบ เช่น ความสามารถลดลง สติปัญญาถอยลง เป็นต้น

2. พยาธิตะ หรือ อาพาธิกะ

พยาธิตะ หรือ อาพาธิกะ คือ คนเจ็บป่วย ธรรมดาคนเจ็บป่วยนั้นจะได้รับความทุกข์ทรมานอันเกิดขึ้นจากความเจ็บป่วย หนักบ้างเบาบ้างตามกำลังของความเจ็บป่วยที่ได้รับ บ้างก็สามารถทนอยู่ได้จนร่างกายหายเป็นปกติ บ้างก็ต้องจบชีวิตลงเพราะฤทธิ์ของความเจ็บป่วยที่ได้รับ

3. กาลกตะ

กาลกตะ คือ คนตาย สัตว์ทั้งหลายตายด้วยสาเหตุหลายอย่าง บ้างก็ตายเพราะโรค บ้างก็ตายเพราะความแก่ตามกาลเวลา บ้างก็ตายเพราะถูกทำลายชีวิต และตายในวัยต่าง ๆ กัน เช่น บ้างก็ตายตั้งแต่อยู่ในท้องมารดา บ้างก็ตายในปฐมวัย บ้างก็ตายในมัชฌิมวัย บ้างก็ตายในปัจฉิมวัย แต่ไม่ว่าจะตายในวัยไหน หรือเพราะสาเหตุใด สุดท้าย สรรพสัตว์ทุกตัวตนจะต้องตายอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

4. ปัพพชิตะ

ปัพพชิตะ คือ บรรพชิต หรือนักบวช หมายถึง ผู้ที่ปลีกตนออกจากสังคม หลีกออกจากการดำรงชีวิตทางโลก มุ่งบำเพ็ญตบะธรรมเพื่อค้นหาความสุขที่แท้จริง หรือเพื่อหาทางพ้นจากทุกข์

พระโพธิสัตว์ทรงทอดพระเนตรเห็นนิมิตหรือเทวทูตทั้ง 4 ประการนี้ จึงทรงปรารภที่จะเสด็จออกผนวช เพื่อแสวงหาหนทางพ้นทุกข์