
นิวรณ์ 5 ประการ
นิวรณ์ คือ สิ่งที่กั้นจิตไม่ให้ก้าวหน้าในคุณธรรม ธรรมที่กั้นจิตไม่ให้บรรลุคุณความดี อกุศลธรรมที่ทำจิตให้เศร้าหมองและทำปัญญาให้อ่อนกำลัง หมายถึง อกุศลธรรมที่ครอบงำจิตไม่ให้บรรลุนิพพาน เพราะเป็นตัวทอนกำลังปัญญาคือวิปัสสนาญาณและมรรคญาณให้อ่อนกำลังลง มี 5 ประการ คือ
1. กามฉันทะ
กามฉันทะ ความพอใจในกาม ความต้องการกามคุณ ความพอใจรักใคร่ในอารมณ์ที่น่าปรารถนา หมายถึง ความหลงยึดติดในกามคุณ 5 ประการ คือ รูป เสียง กลิ่น รส และโผฏฐัพพะ ที่น่าใคร่น่าพอใจ
ผู้ที่ถูกกามฉันทะครอบงำ ย่อมฝักใฝ่ในอันที่จะแสวงหากามคุณอันน่าปรารถนาอยู่เสมอ จิตตกต่ำหมกมุ่นอยู่กับกิเลส ทำให้ขาดสติปัญญา ไม่สามารถพิจารณาสิ่งต่าง ๆ ตามความเป็นจริงได้ เป็นสิ่งขวางกั้นการบรรลุธรรม
2. พยาบาท
พยาบาท คือ ความคิดร้าย ความขัดเคืองแค้นใจ ความไม่พอใจ เกิดจากการประสบกับอารมณ์ที่ไม่น่าพอใจหรือที่ไม่ชอบใจ เมื่อเกิดพยาบาทขึ้นแล้วย่อมเดือดดาล คิดจะทำลายทำร้าย อยากจะพ้นจากสิ่งที่ไม่ชอบใจนั้น หรืออยากจะทำลายสิ่งที่ทำให้เกิดอารมณ์ที่ไม่ชอบใจนั้น เป็นต้น
3. ถีนมิทธะ
ถีนมิทธะ ความหดหู่และเซื่องซึม ผู้ที่ถูกถีนมิทธะครอบงำ จะเกิดอาการหดหู่เซื่องซึม เหนื่อยหน่าย เกียจคร้าน ไม่กระตือรือร้น ไม่ตื่นตัว ไม่พร้อมที่จะทำภารกิจใด ๆ ให้สำเร็จลุล่วงไปได้ เป็นอุปสรรคต่อการทำงานทุกชนิด และเป็นอุปสรรคต่อการปฏิบัติธรรมชำระกิเลสด้วย
4. อุทธัจจกุกกุจจะ
อุทธัจจกุกกุจจะ ความฟุ้งซ่านและร้อนใจ ความกระวนกระวายกลุ้มกังวล ผู้ที่ถูกอุทธัจจะกุกกุจจะครอบงำ จะมีความกระวนกระวายใจ กังวลถึงบาปอกุศลทั้งหลายที่เคยทำไว้ เป็นจิตที่ขุ่นมัวไม่ผ่องใส ไม่สามารถสงบระงับได้
5. วิจิกิจฉา
วิจิกิจฉา ความลังเลสงสัย ผู้ที่ถูกวิจิกิจฉาครอบงำ ย่อมเต็มไปด้วยความลังเลสงสัย ตกลงใจไม่ได้ จะทำอะไรก็ตัดสินใจไม่ได้ ไม่แน่ใจสักอย่าง สงสัยในหลักธรรมคำสอน สงสัยในพระรัตนตรัย เป็นตัวขวางกั้นการบรรลุธรรมอีกอย่างหนึ่ง
ผู้ที่หวังจะทำความดีให้สำเร็จ หรือบรรลุถึงนิพพาน ต้องกำจัดนิวรณ์ทั้ง 5 ประการนี้ให้หมดไปจากใจ
- ธรรมมีอุปการะมาก 2 ประการ
- ธรรมอันทำให้งาม 2 ประการ
- อริยบุคคล 2 ประเภท
- กาม 2 อย่าง
- เทศนา 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- เทศนา 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 3)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 4)
- สมาธิ 2 ประการ
- สุข 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- สุข 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ทุกข์ 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ทุกข์ 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ทาน 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ทาน 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ปธาน 2 ประการ
- ภาวนา 2 ประการ
- เวปุลละ 2 ประการ
- สัจจะ 2 ประการ
- พระอรหันต์ 2 ประเภท
- อุปัญญาตธรรม 2 ประการ
- ธรรมคุ้มครองโลก 2 ประการ
- บุคคลหาได้ยาก 2 ประเภท
- กรรมฐาน 2 ประเภท
- ทิฏฐิ 2 ประการ
- นิพพาน 2 ประการ
- บูชา 2 ประการ
- ปฏิสันถาร 2 ประการ
- ปริเยสนา 2 ประการ
- ปาพจน์ 2 ประการ
- รูป 2 ประการ
- วิมุตติ 2 ประการ
- สังขาร 2 ประการ
- สุทธิ 2 ประการ
- กรรม 2 ประการ
- อันตา 2 ประการ
- ธุระ 2 ประการ
- บัญญัติ 2 ประการ
- ปัจจัยให้เกิดสัมมาทิฏฐิ 2 ประการ
- ฤทธิ์ 2 ประการ
- สังคหะ 2 ประการ
- ศาสนา 2 ประการ
- อัตถะ 2 ประการ
- เวทนา 2 ประการ