วัฏฏะ 3 ประการ

วัฏฏะ แปลว่า วน วงกลม วงเวียน หรือการหมุนเวียน หมายถึง องค์ประกอบที่หมุนเวียนต่อเนื่องกันของภวจักร หรือสังสารจักร เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ไตรวัฏฏ์ ได้แก่การหมุนเวียนของกิเลส กรรม และวิบาก ดังนี้

1. กิเลสวัฏฏะ

กิเลสวัฏฏะ วงจรกิเลส ประกอบด้วย อวิชชา ตัณหา และอุปาทาน จัดเป็นต้นเหตุหรือสาเหตุที่ทำให้เกิดสิ่งที่ตามมาคือ กัมมวัฏฏะ คือกิเลสเป็นจุดเริ่มต้นของการกระทำนั่นเอง

2. กัมมวัฏฏะ

กัมมวัฏฏะ วงจรกรรม ประกอบด้วยสังขารและกรรมภพ เป็นผลสืบเนื่องมาจากกิเลสวัฏฏะ คือเมื่อกิเลสเกิดขึ้น ก็เกิดการกระทำเพื่อสนองกิเลสนั่นเอง

3. วิปากวัฏฏะ

วิปากวัฏฏะ วงจรวิบาก ประกอบด้วย วิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ เวทนา ซึ่งแสดงออกในรูปปรากฏที่เรียกว่า อุปปัตติภพ ชาติ ชรา มรณะ เป็นต้น เป็นผลที่สืบเนื่องมาจากกัมมวัฏฏะคือการกระทำ

วัฏฏะทั้ง 3 ประการนี้ หมุนเวียนกันอยู่อย่างนี้ไม่จบไม่สิ้น ต่อเมื่อใดจุดเริ่มต้นของวัฏฏะทั้งหมดคือกิเลสวัฏฏะได้ถูกทำหลายจนหมดสิ้นแล้ว วัฏฏะทั้ง 3 ประการนี้จึงจะหยุดหมุน