สังวร แปลว่า การสำรวม การระมัดระวัง หมายถึง การระมัดระวังไม่ให้บาปอกุศลเกิดขึ้น มี 5 ประการ คือ
1. สีลสังวร
สีลสังวร แปลว่า การสำรวมระวังด้วยศีล ได้แก่ การป้องกันบาปด้วยการสมาทานรักษาศีล เมื่อเราสมาทานศีลแล้ว ไม่ละเมิดศีลนั้น ๆ เป็นอันรักษาศีลด้วยดี บาปอกุศลก็ไม่เกิดขึ้น เป็นการป้องกันบาปอกุศลได้อย่างดี เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ปาติโมกขสังวร
2. สติสังวร
สติสังวร แปลว่า การสำรวมระวังด้วยสติ ได้แก่ การมีสติระมัดระวังไม่ให้เกิดความยินดียินร้ายในเมื่อตาเห็นรูป หูได้ยินเสียง จมูกได้กลิ่น ลิ้นลิ้มรส กายถูกต้องสัมผัส และธัมมารมณ์กระทบใจ เมื่อมีสติรู้เท่าทันระมัดระวังอยู่ตลอดเวลาอย่างนี้ บาปอกุศลก็ไม่มีโอกาสเกิดขึ้น
3. ญาณสังวร
ญาณสังวร แปลว่า การสำรวมระวังด้วยญาณ หมายถึง การใช้ปัญญาพิจารณาให้รู้สรรพสิ่งตามความเป็นจริง เพื่อเป็นการตัดกระแสแห่งกิเลสอันเป็นสาเหตุแห่งบาปอกุศลทั้งหลาย รวมทั้งการใช้ปัญญาพิจารณาใช้สอยปัจจัย 4 ไม่ให้เป็นไปเพื่อบาปอกุศล
4. ขันติสังวร
ขันติสังวร แปลว่า การสำรวมระวังด้วยความอดทน หมายถึง การมีความอดทนอดกลั้นไม่ให้มีใจหวั่นไหวไปตามอารมณ์ทั้งหลายอันเป็นสาเหตุแห่งการทำบาป ไม่ให้มีใจเอนเอียงไปในความยินดียินร้ายในอารมณ์ทั้งปวง เมื่อทำได้ดังนี้ บาปอกุศลทั้งหลายก็ไม่สามารถเกิดขึ้นได้
5. วิริยสังวร
วิริยสังวร แปลว่า การสำรวมระวังด้วยความเพียร หมายถึง การใช้ความเพียรในทางที่ถูกที่ควร ใช้ความเพียรในทางที่เป็นไปเพื่อป้องกันและกำจัดบาปอกุศลทั้งหลาย ได้แก่ ปธาน 4 คือ
- สังวรปธาน เพียรระวังไม่ให้บาปเกิดขึ้น
- ปหานปธาน เพียรกำจัดบาปที่มีอยู่ให้หมดไป
- ภาวนาปธาน เพียรทำกุศลให้เกิดขึ้น
- อนุรักขนาปธาน เพียรรักษากุศลที่มีอยู่แล้ว รักษาคุณงามความดีให้คงอยู่
สังวรทั้ง 5 ประการนี้ เป็นธรรมเครื่องช่วยป้องกันบาปอกุศลทั้งหลายไม่ให้เกิดขึ้น และช่วยพอกพูนกุศลทั้งหลายให้เจริญงอกงามยิ่ง ๆ ขึ้นไปด้วย
