พุทธจริยา แปลว่า พระจริยาวัตรของพระพุทธเจ้า หมายถึง การทรงบำเพ็ญประโยชน์ของพระพุทธเจ้า มี 3 ลักษณะ คือ
1. โลกัตถจริยา
โลกัตถจริยา พระพุทธจริยาเพื่อประโยชน์แก่โลก หมายถึง การบำเพ็ญประโยชน์แก่ชาวโลก ในฐานะที่พระองค์ทรงเป็นพระโลกนาถ คือ ที่พึ่งของชาวโลก เช่น ทรงบำเพ็ญพุทธกิจ 5 ประการเป็นประจำไม่มีว่างเว้น ตลอดระยะเวลา 45 พรรษา ทรงส่งสาวกไปประกาศพระศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ เพื่อให้ชาวโลกทั่วไปมีโอกาสได้สดับรับฟังพระสัทธรรม เป็นต้น
2. ญาตัตถจริยา
ญาตัตถจริยา พระพุทธจริยาเพื่อประโยชน์แก่เหล่าพระญาติ หมายถึง การบำเพ็ญประโยชน์เพื่อสงเคราะห์เหล่าพระญาติ เช่น ทรงแสดงธรรมโปรดพระบิดาและเหล่าพระประยูรญาติให้ตั้งอยู่ในคุณวิเศษต่าง ๆ ทรงอนุญาตให้พระนางปชาบดีโคตมีบวชเป็นภิกษุณีองค์แรกในพระพุทธศาสนา ทรงอนุญาตให้พระราหุลกุมารบวชเป็นสามเณรองค์แรกในพระพุทธศาสนา ทรงห้ามสงครามแย่งน้ำระหว่างพระญาติฝ่ายโกลิยวงศ์และศากยวงศ์ เป็นต้น
3. พุทธัตถจริยา
พุทธัตถจริยา การบำเพ็ญประโยชน์ในฐานะที่ทรงเป็นพระพุทธเจ้า เช่น การประดิษฐานพระพุทธศาสนาให้ตั้งมั่นและมีอายุยืนยาวมาจนถึงปัจจุบัน การบัญญัติพระวินัย เพื่อใช้เป็นกฎควบคุมความประพฤติของภิกษุสงฆ์ ภิกษุณีสงฆ์ สามเณร และสามเณรี การทรงมอบอำนาจปกครองและกิจกรรมทั้งหมดให้สงฆ์ดูแล การยกเอาพระธรรมวินัยที่พระองค์ทรงบัญญัติไว้ ให้เป็นศาสดาแทนพระองค์ เมื่อพระองค์เสด็จดับขันธ์ปรินิพพานแล้ว เป็นต้น
