ศีลข้อที่ 1 ปาณาติปาตา เวรมณี เจตนางดเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
ความมุ่งหมายของศีลข้อนี้คือ มุ่งให้มนุษย์อบรมจิตใจของตนให้คลายจากความเหี้ยมโหด มีเมตตากรุณาต่อกัน และเผื่อแผ่แก่สัตว์ทั้งปวงด้วย
ถึงแม้ว่าศีลข้อนี้จะมุ่งห้ามการฆ่าโดยตรง แต่ก็ควรงดเว้นจากการกระทำที่เป็นบริวารของการฆ่าด้วย คือ
- การฆ่า ทำให้ศีลขาด
- การทำร้ายร่างกาย ทำให้ศีลด่างพร้อย
- การทรกรรม ทำให้ศีลด่างพร้อย
การฆ่า
การฆ่า คือการทำให้ชีวิตสัตว์ตกล่วงไป คือทำให้หมดลมหายใจ ขาดสันตติไป ซึ่งคำว่า สัตว์ หมายเอาทั้งมนุษย์และสัตว์ดิรัจฉาน โดยที่สุดแม้แต่สัตว์ที่อยู่ในครรภ์
การฆ่าสัตว์ทุกชนิด ย่อมทำให้ศีลขาดเหมือนกันหมด แต่เมื่อว่าโดยผลของบาปกรรมแล้ว ย่อมยิ่งหย่อนกว่ากันโดยคุณของสัตว์ที่ถูกฆ่านั้น
หลักวินิจฉัยบาปกรรม
ท่านวางหลักวินิจฉัยบาปกรรมไว้ 3 อย่าง คือ
- วัตถุ หมายถึง สัตว์ที่ถูกฆ่า
- เจตนา หมายถึง เจตนาของผู้ฆ่า
- ประโยค หมายถึง วิธีการฆ่า หรือความพยายามในการฆ่า
เมื่อพิจารณาโดยวัตถุ การฆ่าคนย่อมเป็นบาปมากกว่าการฆ่าสัตว์ดิรัจฉาน และบาปย่อมยิ่งหย่อนกว่ากันโดยคุณของผู้ถูกฆ่าด้วย เช่น ฆ่าผู้มีคุณมาก ย่อมบาปมากกว่าฆ่าผู้มีคุณน้อย เป็นต้น
เมื่อพิจารณาโดยเจตนา การฆ่าด้วยจิตใจที่อำมหิตโหดเหี้ยม ฆ่าด้วยความโกรธที่รุนแรง ย่อมเป็นบาปมากกว่าฆ่าโดยทั่วไป
เมื่อพิจารณาโดยประโยค การฆ่าด้วยวิธีที่ทารุณโหดร้าย ย่อมเป็นบาปมาก
การทำร้ายร่างกาย
การทำร้ายร่างกาย คือ การทำให้เขาต้องเสียรูป เสียอวัยวะ เป็นต้น แต่ไม่ถึงกับตาย ถือเป็นการทำร้ายร่างกาย
การทำร้ายร่างกายนี้ก็เป็นสิ่งที่ไม่ควรกระทำ เพราะเป็นการเบียดเบียนกันให้ต้องได้รับทุกข์ทรมาน ถึงไม่ทำให้ศีลข้อที่ 1 ขาด แต่ก็ทำให้ศีลด่างพร้อย
การทรกรรม
การทรกรรม คือการทำให้ผู้อื่นหรือสัตว์อื่นได้รับความลำบาก โดยขาดเมตตาปราณี เช่น
- ใช้งานเกินกำลัง ไม่ได้รับการดูแล ไม่ได้รับการพักผ่อนตามสมควร
- กักขังในที่อันไม่อาจเปลี่ยนอิริยาบถได้ เป็นอันตราย
- นำสัตว์ไปโดยวิธีทรมานยิ่งนัก
- ผลาญสัตว์ เช่น ยั่วให้สัตว์ทำร้ายกัน เช่น ตีไก่ ชนวัว เป็นต้น เพื่อความสนุกของตน
หลักวินิจฉัยศีลข้อที่หนึ่ง
การฆ่าที่จะทำให้ศีลข้อที่หนึ่งขาดนั้น ต้องประกอบด้วยองค์ 5 คือ
- สัตว์นั้นมีชีวิต
- ผู้ฆ่ารู้ว่าสัตว์นั้นมีชีวิต
- ผู้ฆ่าคิดจะฆ่า
- พยายามฆ่า
- สัตว์ตายด้วยความพยายามนั้น
ชีวิต เป็นสมบัติล้ำค่าเพียงอย่างเดียวที่สัตว์ทุกชนิดมีอยู่ การพรากชีวิตเขา จึงหมายถึงการพรากทุกอย่างของเขาไป
การงดเว้นจากการฆ่า ย่อมเป็นการให้ความปลอดภัยแก่ทุกชีวิต ทำให้ทุกชีวิตสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสงบสุข
