โกโธ จิตฺตปฺปโกปโน.
[คำอ่าน : โก-โท, จิด-ตับ-ปะ-โก-ปะ-โน]
“ความโกรธ ทำให้จิตใจกำเริบ”
(องฺ.สตฺตก. 23/99)
ความโกรธ คือ ความขัดเคืองใจ ความขุ่นเคืองใจ เมื่อเกิดขึ้นแล้ว ย่อมทำให้จิตใจกำเริบ พองโต กล้าที่จะทำบาปกรรมนานาชนิด กล้าทำความผิดนานาประการ กล้าประหัตประหารผู้อื่น กล้าฝืนทำความชั่วที่คนปกติไม่กล้าทำหรือไม่คิดจะทำ
ความโกรธ ทำให้จิตใจร้อนรุ่ม เหมือนมีไฟสุมอยู่ในทรวง มันจะทำให้จิตใจของเรากระวนกระวาย ไม่เป็นอันอยู่ อยากจะทำอะไรสักอย่างเพื่อเป็นการระบายความโกรธที่กลุ้มรุมจิตใจอยู่นั้น
ความโกรธ เป็นตัวชักนำหรือยุยงส่งเสริมให้เราทำอะไรที่รุนแรง ไม่สนว่าจะดีหรือชั่ว ไม่สนว่าจะเป็นบาปหรือเป็นบุญ เพียงแค่ได้ทำตามอำนาจของความโกรธเท่านั้นเป็นพอ อันนี้เป็นลักษณะของความโกรธ
เมื่อความโกรธเกิดขึ้น ให้แก้ด้วยการอดทน ใช้ขันติธรรมมาข่มมันเอาไว้ ไม่ให้กำเริบ และใช้เมตตาธรรมมาคุ้มครองจิตไว้ ไม่ให้เผลอไปทำความชั่วตามอำนาจของความโกรธ
