ญาณ 3 ประการ (หมวดที่ 2)

ญาณ 3 ประการ

ญาณ แปลว่า ความรู้ ความหยั่งรู้ ปรีชาหยั่งรู้ หมายถึง ปัญญาหยั่งรู้ที่เกิดขึ้นภายในจิตใจของบุคคลทำให้รู้แจ้งเห็นจริง ญาณในหมวดนี้หมายเอาความรู้แจ้งในอริยสัจ 4 มี 3 ประการ คือ

1. สัจจญาณ

สัจจญาณ ปรีชาหยั่งรู้สัจจะ คือความหยั่งรู้อริยสัจ 4 แต่ละอย่างตามที่เป็นจริง ๆ ว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย (เหตุให้เกิดทุกข์) นี้ทุกขนิโรธ (ความดับทุกข์) นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา (หนทางไปสู้ความดับทุกข์)

2. กิจจญาณ

กิจจญาณ ปรีชาหยั่งรู้กิจ คือ ความหยั่งรู้กิจอันจะต้องทำในอริยสัจ 4 แต่ละอย่าง ว่า ทุกข์ เป็นสิ่งที่ควรกำหนดรู้ ทุกขสมุทัย เป็นสิ่งที่ควรละ ทุกขนิโรธ เป็นสิ่งที่ควรทำให้แจ้ง และทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา เป็นสิ่งที่ควรเจริญ

3. กตญาณ

กตญาณ ปรีชาหยั่งรู้กิจอันทำแล้ว คือ หยั่งรู้ว่ากิจที่ควรทำในอริยสัจ 4 แต่ละอย่างได้กระทำแล้ว คือรู้ว่า ทุกข์ที่ควรกำหนดรู้ ก็ได้กำหนดรู้แล้ว ทุกขสมุทัยที่ควรละ ก็ละได้แล้ว ทุกขนิโรธที่ควรทำให้แจ้ง ก็ได้ทำให้แจ้งแล้ว และทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาที่ควรเจริญ ก็ได้เจริญแล้ว