นนฺทิสญฺโญชโน โลโก วิตกฺกสฺส วิจารณา
ตณฺหาย วิปฺปหาเนน นิพฺพานํ อิติ วุจฺจติ.
[คำอ่าน]
นัน-ทิ-สัน-โย-ชะ-โน, โล-โก….วิ-ตัก-กัด-สะ, วิ-จา-ระ-นา
ตัน-หา-ยะ, วิบ-ปะ-หา-เน-นะ….นิบ-พา-นัง, อิ-ติ, วุด-จะ-ติ
[คำแปล]
“สัตว์โลกมีความเพลินเป็นเครื่องผูกพัน มีวิตกเป็นเครื่องเที่ยวไป ท่านเรียกว่า นิพพาน เพราะละตัณหาได้.”
(พุทฺธ) ขุ.ส. 25/547, ขุ.จู. 30/216, 217.
สัตว์โลกทั้งหลายมีความเพลิดเพลินเป็นเครื่องผูกพัน คือหลงเพลิดเพลินในกามคุณ 5 คือ รูป เสียง กลิ่น รส และสัมผัส ที่น่าใคร่น่าพอใจ มีใจยึดติดในกามคุณทั้ง 5 นั้น หลงคิดไปว่าสิ่งเหล่านั้นจะสามารถสร้างความสุขให้ตนได้ แล้วก็เสาะแสวงหาเพื่อให้ได้มาครอบครอง
มีวิตกเป็นเครื่องเที่ยวไป คือ เมื่อมีความเพลิดเพลินในกามคุณแล้ว ก็มีความคิดที่จะเสาะแสวงหากามคุณเหล่านั้นมาครอบครอง เมื่อได้มาก็ยินดีพอใจมีความสุขในขณะนั้น ๆ เมื่อไม่ได้กามคุณเหล่านั้นมาครอบครองตามความปรารถนา หรือแม้ได้มาแล้วกลับต้องพลัดพรากไปหรือสูญเสียไป ก็เกิดความทุกข์ใจพิไรรำพันคร่ำครวญหา เศร้าโศกเสียใจ
การที่สัตว์โลกหลงเพลิดเพลินในกามคุณและวิตกกังวลในการเสาะแสวงหากามคุณเหล่านั้นมาครอบครองอยู่ตลอดเวลานั้น มีสาเหตุมาจากตัณหาคือความทะยานอยาก ตัณหานี้เป็นตัวการสำคัญที่ทำให้สัตว์โลกต้องประสบกับภาวะเช่นนั้น
บุคคลผู้มองเห็นโทษของกามคุณ หันมาศึกษาธรรมะปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานเพื่อกำจัดตัณหาตามแนวทางที่พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอน เมื่อปฏิบัติอย่างเคร่งครัดสามารถกำจัดตัณหาได้สิ้นเชิงแล้ว ย่อมสามารถเข้าถึงนิพพานได้ เมื่อนั้น บุคคลนั้นย่อมตัดเครื่องผูกพันคือความเพลิดเพลินในกามคุณและเครื่องเที่ยวไปคือวิตกเสียได้.
